Büyük Tarih Giriş
(Bu dersin içerikleri www.oerproject.com’dan alınmıştır.)
BBC Timewatch, Başsız Romalılar
BBC Timewatch serisinin bölümlerinden birinin videosu, Başsız Romalılar, (headlessromans) başlıklı video’ya erişin (burdan). (Not: cc’ye basıp altyazısını açın)
Amaç
Bu aktivite size bir kitaptan tarih öğrenmek ile aslında bir tarihçi olmak arasındaki farkı gösterecek. ̈Tarihe bir bilim insanı gibi bakacaksınız. Gerçek tarihçiler düzgünce yazılmış hikayeleri tekrar anlatmazlar - gizemleri çözerler. Tarihçiler, geçmişi anlamlandırmak için çeşitli yaklaşımlar kullanmalı ve çeşitli uzmanlardan girdi almalıdır. Bu ders, karmaşık bir soruyu çözmek için disiplinler arası bir yaklaşım kullanmanın önemini göstermektedir.
Disiplinlerarasılık, okuma
Bu kursta, disiplinler arası düşünme ve farklı insanların bakış açılarının, geçmişi ve geleceği anlamlandırmak için ne kadar hayati öneme sahip olduğunu ilk kez (çoğunuz) göreceksiniz. Ayrıca, bu aktivitenin bir parçası olarak bir video izleyeceksiniz. Bilimsel Düşünce’de, okumaya yaklaştığımız gibi video izlemeye de yaklaşıyoruz. Kursun bu ilk videosunu izlerken pasif ve aktif izleme arasındaki farkları düşünün.
Süreç
York’taki gizemi nasıl çözeceğizi düşüneceksiniz. İpuçlarınız: 2004 yılında, York, İngiltere’de, tamamı erkek olan, kafası kesilmiş 30 insan iskeleti keşfedildi. Bilim adamları, kemiklerin MS üçüncü yüzyıla ait olduğunu belirlediler. Kafası kesilen cesetlerin başları diz ve ayakların etrafına yerleştirilmişti. Sonunda, yaklaşık 80 erkek iskeleti ortaya çıkarıldı. Size verilen ipuçlarını düşünecek ve ardından farklı disiplinlerden araştırmacıların bu adamların neden orada olduklarına ve neden bu şekilde gömüldüklerine dair bir hipotezin geliştirilmesine nasıl katkıda bulunduklarını görmek için bu videodan bir alıntı izleyeceksiniz.
1. Soru
Elinizdeki bilgilere göre - York’ta gömülü, tamamı erkek, 1800 yaşında 80 iskelet, bir çoğunun kafaları kesilmiş ve ayaklarının yanına konulmuş. Sizce ne oldu? hızlı bir tahminde bulunun.
Videou’yu izleyin.
2. Soru
Cesetlerin yaşını ve onlara ne olduğunu belirlemeye dahil olan disiplinlerin adlarını yazın. Bu disiplinlerde çalışanlar ne iş yaparlar, kısa bir açıklamasını yazın.
Geride Ne Bırakacağız?
York’taki cesetler 1800 yıl önce gömüldü, andcak çeşitli disiplinlerden özel araştırmacılar, neler olduğu ve genel olarak Roma yaşamı hakkında birçok ayrıntıyı çözebildiler. Aradan 1800 yıl geçse, şu anki toplumumuzun geleceğin tarihçilerine nasıl görüneceğini düşünüyorsunuz? Pek çok farklı insan tarafından pek çok şekilde kaydedilmiş çok fazla bilgiye sahibiz ve bu insanların hepsinin dünyanın neye benzediği konusunda farklı bakış açıları var. 3800 yılının sınıfındaki bir öğrenci, elektrik, bilgisayar, telefon ve internetin insanların hayatına girdiği zaman dilimie “Bilgi çağı”na dersinde ne kadar zaman harcar? O ders için sadece bir günleri olabilir çünkü ele alacakları çok şey olabilir. Neye bakacaklar? Bu bizi mutlu bir insan gibi gösterecek mi? Irkçılık, iklim değişikliği ya da kanser gibi kültürümüzde strese ve tartışmaya neden olan, hepsi yabancı kavramlar olabilecek şeyleri o zamana kadar öğrenecekler mi? Demokrasi, çikolata ve eğitim gibi değer verdiğimiz şeyler onlara Romalıların başlarını gömme geleneği kadar garip mi gelecek?
Ancak 3800’deki tarihçi, dünyamıza bakarken, Romalılara bakarken sahip olduğumuzdan çok farklı bir sorunla karşılaşacak. Romalılar ne internete, ne televizyona, ne basılı kitaplara ne de bilgi kaydetmek ve depolamak için kullandığımız araçlara sahip değildi. Romalılar hakkında devam edecek çok az kanıtımız var, ancak gelecekteki tarihçiler bizim hakkımızda çok fazla bilgiye sahip olacak. Bir akıllı telefonda, tarihçilerin Romalılar hakkında şimdiye kadar topladıkları tüm bilgilerden daha fazla bilgi var. Ve modern dünyamızda Wikipedia’dan bahsetmiyorum bile milyarlarca telefon, bilgisayar, kitap, dergi ve gazete var. Bunların çoğu muhtemelen gelecekteki tarihçiler için mevcut olacak, ancak çok fazla olacağı için idare edilmesi zor.
Gerçekten önemli olarak hangi bilgilere odaklanacaklar? Ortadoğu siyaseti? Yıldızlarla Dans? Hazır yemek restoranları?
3. Soru
York’taki Gizemi çözmek için birçok farklı uzman çağrıldı. 3800 yılında, içinde yaşadığımız çağın hikayesini keşfetmek için ne tür uzmanlara ihtiyaç duyulacağını düşünüyorsunuz? Hangi kanıtlar hayatta kalacak ve geleceğin bilim insanları onu nasıl bulup yorumlayacak?
Easter Adasına Ne Oldu?
Easter adası, adayı çevreleyen devasa heykeller, Moai, ile ünlüdür.
Peki bu medeniyetin çökmesine ne sebep oldu?
Giriş
1722 baharında, Hollandalı kaşifler Easter Adası’na indi. Vardıklarında çok şaşırtıcı ve büyüleyici bir manzara buldular bu küçük adanın her tarafında yüzlerce devasa taş heykel vardı. Bunlar neydi? Ne anlatmak istiyorlardı? Neden bulundukları yere yerleştirilirmişlerdi? Oraya nasıl gitmişlerdi?
Easter Adası’nın devasa taş figürleri, kaşifleri, araştırmacıları ve onları yüzlerce yıldır gören herkesi büyüledi. Yıllarca süren araştırmalara rağmen, bilim insanları hala heykel bulmacasının cevapları üzerinde hemfikir değiller. Belki daha da ilgi çekici olan, onları inşa eden nüfusun yükseliş ve düşüşünü çevreleyen sorulardır.
Yerli Polinezyalıların Rapa Nui dediği Easter Adası, doğu Pasifik Okyanusu’nda yer almaktadır. Bugün ada Şili’nin bir parçasıdır. Isla de Pascua. Ada, neredeyse tüm komuşularından 2000 milden (3218 km, yaklaşık Karabük, Aşkabat (Türkmenistan) arası mesafe) fazla uzaktadır.
Paskalya Adası, bir ada için oldukça gençtir, 700.000 yaşındadır (Yakın insan, Homo sapiens’lerin ortaya çıkma süresinin iki katı süre önce, Homo heidelbergensislerle aynı zamanlarda evrimleşmiş olabilir). Volkanik aktivite ile oluşmuştur ve şimdi manzarasına üç sönmüş yanardağ hakimdir. Ada çok küçük yaklaşık 60 mil kare. Bu, onu Hawaii’deki Maui adasının onda birinden daha küçük veya Gainesville, Florida ile hemen hemen aynı büyüklükte yapar (Karabük Merkez ilçesinin 5’te 1’i).
Bilim insanları, insanların Easter Adası’na ilk ne zaman yerleştiği konusunda hemfikir değiller. İlki MS 300 ile 800 yılları arasında tekneyle geldi. Bu yerleşimciler muhtemelen yaklaşık 4.000 mil (6437 km, Karabük ile Beijing, China arasındaki mesafeden biraz daha az) uzaktaki bir Polinezya adasından oraya kürek çektiler. Yanlarında muz, taro, şeker kamışı, tavuk ve fareler getirerek adadaki doğal yaşama katkıda bulundular. Bugün Easter Adası 7.600’den fazla kişiye ev sahipliği yapıyor ve yılda 100.000’den fazla turist çekiyor.
Easter Adası neden bu kadar büyüleyici?
Bu kadar küçük bir toprak parçası için Paskalya Adası’na uzun zamanlar büyük ilgi gösterildi. Bu ilginin bir kaynağı, adanın güzelliği ve yaşamı destekleme potansiyeliydi. Hollandalı gemi kaptanı Jacob Roggeveen, 1722’de adanın şu tanımını yazmıştır:
- Sözü edilen topraklara kum denilemez, çünkü biz onu sadece kumlu değil, aksine fazlasıyla verimli bulduk. Muz, patates, dikkate değer kalınlıkta şeker kamışı ve dünyanın birçok meyvesini ürettik, kümes hayvanları hariç evcil hayvanlar ve büyük ağaçlardan yoksun olmasına rağmen ürettik. Bu yer, zengin toprağı ve güzel iklimi bakımından, dünyevi bir Cennete dönüştürülebilecek kadardır…
Ama şimdiye kadar, Easter Adasının en ünlü şeyi moai’dir. Moai adayı çevreleyen devasa heykellerdir.
Bu uzun yüzlü kocaman heykeller o kadar ünlü ki moai emojilerini bile görebilirsiniz. Easter adasında 887 ile 1000 arasında moai var. En büyüğü 33 feet (10 metre) yüksekliğinde ve 80 ton (ortalama 8 fil) ağırlığındadır. Çoğu onlara taşı sağlayabilecek taş ocaklarından kilometrelerce uzakta. Moai’nin boyutu, sayısı ve konumu bilim insanlarının yıllardır kafalarını karıştırdığı bir dizi soruyu gündeme getiriyor.
İnsanlar bu heykelleri metal aletler olmadan nasıl oyuyorlardı? Büyük hayvanların yardımı olmadan onları nasıl hareket ettirdiler? Adalılar için hangi amaca hizmet ettiler?
Antropologlar, arkeologlar ve tarihçiler yıllardır bu büyüleyici yer hakkında ipuçları arıyorlar, ancak basit cevaplar yok. Her ikisi de antropoloji ve arkeoloji uzmanı olan Terry Hunt ve Carl Lipo, bu zor soruları üstlendiler. 2011’de Easter Adalılarının heykelleri nasıl hareket ettirebildiklerini anlatan bir makale yayınladılar. Ardından Ocak 2019’da Hunt ve Lipo’nun da aralarında bulunduğu bir araştırma ekibi, heykellerin yerini açıklayan başka bir makale yayınladı. Moai’nin, bu önemli kaynağın yerini işaretlemenin bir yolu olarak, tatlı veya acı su bulunan alanlara yerleştirilmiş olabileceğini öne sürdüler.
Heyecan verici cevaplar (veya en azından teoriler) hala yayınlanıyor ve Easter Adası ile ilgili birçok soru muhtemelen birçok disiplinde araştırmaya ilham vermeye devam edecek. Son yıllarda araştırmacılar, adadaki çevresel değişim ve nüfus azalmasının tarihi hakkında da sorular sormaya başladılar. Bu değişiklikler aşağıdaki iki grafikte gösterilmiştir.
Bu grafiklerde gösterilen değişikliklerin nedenleri nelerdi? Böyle izole ama gelişmiş bir topluma sahip bir adaya nasıl böyle değişiklikler olabilir? Bu soruları araştırırken tarihçiler, arkeologlar ve botanikçiler kanıtları ortaya çıkardılar. Bu delillerin bir kısmı yazılı belgeler şeklindedir. Bazıları eserler, bazıları ise malzeme kalıntıları şeklindedir. Tarihçiler adaya ilk gelen Avrupalıların anlatılarını incelediler.
Bu izlenimler, insanların bu yeni ve merak uyandıran yere ilk geldiklerinde yazdıkları adanın yüzlerce yıl önce nasıl bir yer olduğu hakkında bilgi veriyor. Arkeologlar eserler ortaya çıkardılar ve antik yerleşim yerlerinden bina kalıntılarını kazdılar. Çeşitli bilim insanları adanın bitkilerini, hayvanlarını ve jeolojisini inceledi. Easter Adalılarının rongorongo adı verilen bir yazı biçimi vardı, ancak bilim adamları henüz bu yazıyı okumanın bir yolunu bulamadılar. Easter Adalıları karşılaştıkları zorluklar hakkında yazmış olabilir, ancak ne düşündüklerini asla bilemeyiz.
Bilim insanları Easter Adası’ndaki çevresel ve nüfus değişikliklerini nasıl açıkladılar?
Bazı bilim insanları, adadaki değişikliklerin suçunu insanlara atıyor. Coğrafyacı Jared Diamond bu tartışmalı görüşü şöyle açıklıyor.
- Kısacası, Easter’ın alışılmadık derecede şiddetli ormansızlaşma derecesinin nedeni, görünüşte iyi olan bu insanların gerçekten alışılmadık derecede kötü veya tedbirsiz [dikkatsiz] olmaları değildir. Bunun yerine, herhangi bir Easter insanının ormansızlaşma riskinin en yüksek olduğu, en kırılgan ortamlardan birinde yaşama talihsizliğine sahiptiler. Easterlının izolasyonu, onu kendi kaynaklarını aşırı sömürerek [aşırı kullanarak] kendini yok eden bir toplumun en açık örneği yapar.
Bu sorunlar için insanları suçlayan açıklamaların çoğu, Easter Adası’nda bulunan mevcut kaynakların aşırı kullanımı konusuna odaklandı. Bu açıklamalarda ormansızlaşma (ağaçların ortadan kaldırılması) birincil nedendir. Easter adalılar çeşitli amaçlarla ağaçları keserlerdi. Ağaçlar muhtemelen moai taşımak için kullanıldı. Ağaçlar ayrıca ip yapmak için gerekli malzemeleri sağladı. İnsanlar ağaçları yakıt olarak da kullandılar. Daha önce sözü edilen antropolog/arkeolog Terry Hunt, “1300 ile 1650 arasında sakinlerin ağaçlardan odun yaktığını, ancak bu noktadan sonra yakıt için ot, eğrelti otları ve diğer benzer bitkileri kullandıklarını buldu. Bu bize Avrupalılar geldiğinde ormansızlaşmanın devam ettiğini söylüyor.
Bazı araştırmacılar, daha fazla tarım arazisi oluşturmak için ağaçların “kes ve yak” olarak bilinen bir yöntemle kesildiğini iddia ediyor. Bir araştırma ekibi, “son yüzeyin derinliklerinde birkaç milimetre kalınlığında tek bir kömür ve kül tabakası buldu. Kömür tabakalarının yaygın dağılımının tek bir açıklaması olabilirdi: Rapa Nui ormanlık alanında yaygın yangınlar, kes ve yak politikasının göstergesi.
Diğer uzmanlar, Easter Adası’ndaki değişikliklerde çevresel faktörlerin rolüne daha fazla odaklandı. Hunt ve Lipo da dahil olmak üzere bu araştırmacılardan bazıları adanın büyük fare nüfusuna odaklandı. Farelerin fazla rakibi yoktu ve popülasyonları hızla büyüyebilirdi. Easter adasındaki ağaç yetiştirme tohumları olan palm nut’ın tüketicileriydiler. Hunt ve Lipo şöyle yazıyor: “Ağacın bir gövde oluşturması birkaç yıl ve tohum üretmesi almış veya daha fazla yıl alır. Kayıtların gösterdiği, palm nuts’ları fareler tüketirken çok az ağaç doğal olarak yeniden büyüyebilirdi.
Birçok araştırmacı, Avrupalı ziyaretçilerin adaya getirdiği hastalıkların etkisine odaklandı. Eastern Adası çok uzak olduğu için, yüzlerce yıldır diğer insan topluluklarıyla çok az teması oldu. Oradaki insanlar Avrupalıların getirdiği hastalıklara karşı hiçbir bağışıklık geliştirmediler. Sonuç olarak, hastalıklar hızla yayılırdı.
Hunt ve Lipo, Avrupalıların muhtemelen hastalığın adanın nüfusu üzerindeki muazzam etkisinin farkında olmadıklarına dikkat çekiyor. Adayı 1770 civarında ziyaret eden Kaptan Cook ve adamlarının “nüfusun küçük olması, yoksulluk olarak algıladıkları şey ve genel olarak şeylerin darmadağınık durumu karşısında şaşkına döndüklerini; Geriye dönüp bakıldığında, bir salgın ve nüfus düşüşünün sonuçları tam olarak böyle görünüyor”
Sonuç
Birçok disiplinden bilim insanı, yüzyıllar boyunca nasıl değiştiğini ve özellikle insanların bu değişikliklerden nasıl etkilendiğini veya bu değişikliklere neden olduğunu anlamak için Easter Adası’nı incelemeye devam ediyor. Moai adayı ve sakinlerini çevreleyen daha derin gizemlerin çarpıcı bir görsel hatırlatıcısıdır. Belki de bu heykeller, bilim insanlarının dünyanın bu uzak köşesindeki nüfusun nasıl ve neden bu şekilde geliştiğini anlamaya çalışmaya devam edeceklerinin garantisidir.
## Peki Büyük Tarih Nedir?
Videou’yu izleyin.
Büyük Patlama
Videou’yu izleyin.
Araştırma
MODERN DEVRİM NE KADAR OLUMLU YA DA NEGATİF BİR GÜÇ OLDU?
David Christian’a göre Modern Devrim, artan karmaşıklığın en yeni eşiğidir. Daha hızlı inovasyon oranları, fosil yakıtların daha fazla kullanılması ve daha karmaşık küresel değişim ağları ile tanımlanır. Genel sağlık ve yaşam beklentileri iyileşti ve toplu öğrenme genişledi. Ancak modern tehlikeler, çok daha ölümcül silahları ve çevreye yönelik insan yapımı tehditleri daha çok içermeye başladı. Christian, her eşiğin Evreni daha kırılgan ama aynı zamanda daha karmaşık ve ilginç hale getirdiğini savunuyor. Bu araştırma şu soruyu sorarak bu fikri araştırıyor: Modern Devrim ne ölçüde olumlu veya olumsuz bir güç oldu?
Genişleyen ağlar, toplu öğrenmeyi hızlandırdı, yeni teknolojiler üretti ve iletişim, ulaşım ve gıda üretimini iyileştirdi. Bunların insan yaşamı üzerinde dramatik bir etkisi oldu, dünyayı daha önce hiç olmadığı kadar birbirine bağladı ve yaşamı tehdit eden bazı hastalıkların tedavisini sağladı. İnsanlar ortalama olarak daha uzun yaşıyor ve kaynaklara ve eğitime daha fazla erişime sahip. Ancak, Modern Devrim aynı zamanda güçlü yeni yıkım silahları ve yeni çevresel tehditler de getirdi. Modern Devrim olumlu mu yoksa olumsuz mu oldu? İyi mi oldu kötü mü? Ne düşünüyorsun? Bu Soruşturma, Soruşturma Kitaplığındaki belgeleri ve Modern Devrim hakkındaki anlayışınızı onun etkisini tartmak için kullanmanızı istiyor. Kanıtları analiz etmenize ve karar vermenize yardımcı olacak bir tablo sağladık. Tabloyu, notlarınızı ve Soruşturma Kütüphanesindeki belgeleri kullanarak Modern Devrim’in etkisi hakkında ne düşündüğünüzü gösteren beş ila altı paragraflık bir makale yazabileceksiniz. Bu makaleyi sınıfta tartışarak yazacaksınız. Modern Devrim’in ne ölçüde olumlu ya da olumsuz bir güç olduğunu düşündüğünüzü. İddialarınızı mantık ve kanıtlarla desteklediğinizden emin olun.
Sonuçların Bildirilmesi
Peki, şimdi ne düşünüyorsun? Modern Devrim ne ölçüde olumlu ya da olumsuz bir güç olmuştur? İyi veya k,tü bir etkisi oldu mu?
İlk varsayımlarınızı, belgeleri, notlarınızı, diğer ders materyallerini ve tablonuzu gözden geçirin. Ardından, Modern Devrim’in iyi veya kötü bir etkisi olan olumlu veya olumsuz bir güç olma derecesi hakkındaki düşüncelerinizi gösteren 5-6 paragraflık bir makale yazın.
Lütfen pozisyonunuzu ve bu pozisyona nasıl geldiğinizi belirttiğinizden emin olun. Makalenizde şunları yapmalısınız:
- Altta bulunan kaynakları ve içeriği kullanın
- Karşıt görüşleri kabul edin ve onları neden reddettiğinizi belirtin.
- Düşüncenizi mantık ve kanıtlarla destekleyin
- Argümanınızı kapatmak için bir sonuç paragrafı yazın.
Metin 1: Nüfus Trendleri
| Olay | Olay Açıklaması | Neden iyi / olumlu | Neden kötü / olumsuz | Bilgi Kaynağı |
|---|---|---|---|---|
| Ortalama Ömür | ||||
| Doğurganlık Oranı | ||||
| Nüfus Sayısı |
Metin 2: Şehir Nüfusunun Artışı
Aynı Başlıklar …
Metin 3: Okuma yazma oranı ve Eğitim
| Olay | Olay Açıklaması | Neden iyi / olumlu | Neden kötü / olumsuz | Bilgi Kaynağı |
|---|---|---|---|---|
| Okuma yazma oranının artışı | ||||
| Toplumlar arasındaki artış | ||||
| Toplumların içindeki artış |
Metin 4: Buluşlar ve Keşifler
Aynı başlıklar…
Metin 5: Aşılar ve Hastalık
| Olay | Olay Açıklaması | Neden iyi / olumlu | Neden kötü / olumsuz | Bilgi Kaynağı |
|---|---|---|---|---|
| Türkiye | ||||
| Dünya |
Metin 6: Demokrasi
| Olay | Olay Açıklaması | Neden iyi / olumlu | Neden kötü / olumsuz | Bilgi Kaynağı |
|---|---|---|---|---|
| Demokrasilerin Sayısı | ||||
| Demokrasilerin Yüzdesi |
Metin 7: Savaşlar ve Hükümetlerin Saldırısı
| Olay | Olay Açıklaması | Neden iyi / olumlu | Neden kötü / olumsuz | Bilgi Kaynağı |
|---|---|---|---|---|
| Yönetim türleri arasındaki savaşlar | ||||
| Yönetimlerin insanları öldürmesi |
Metin 8: Son 10000 yılın Karbondioksit seviyesi
Aynı başlıklar …
Metin 9: Diğer trendler
Aynı başlıklar …
