Mata Kuliah : Linear Algebra (C)

Dosen Pengampu : Prof. Dr. Suhartono, M.Kom

Lembaga : Universitas Islam Negeri Maulana Malik Ibrahim Malang

Fakultas : Sains dan Teknologi

Jurusan : Teknik Informatika

NIM : 210605110034

Pengertian Manipulasi Data

Manipulasi data adalah istilah yang digunakan untuk menggambarkan proses modifikasi struktur data agar lebih mudah dibaca. Misalnya, Anda dapat mengurutkan data berdasarkan abjad. Sehingga pemilik dapat segera menerima informasi yang bermanfaat. Berikut manipulasi data inflow uang kartal di pulau Kalimantan.

Data Inflow Di Pulau Sumatera

library(readxl)
## Warning: package 'readxl' was built under R version 4.1.2
datainflowSumatera <- read_excel(path = "Linear Algebra/PivotInflowSumatera.xlsx")
datainflowSumatera
## # A tibble: 11 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>
library(tidyverse)
## Warning: package 'tidyverse' was built under R version 4.1.2
## -- Attaching packages --------------------------------------- tidyverse 1.3.1 --
## v ggplot2 3.3.5     v purrr   0.3.4
## v tibble  3.1.6     v dplyr   1.0.8
## v tidyr   1.2.0     v stringr 1.4.0
## v readr   2.1.2     v forcats 0.5.1
## Warning: package 'ggplot2' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'tibble' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'tidyr' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'readr' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'purrr' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'dplyr' was built under R version 4.1.2
## Warning: package 'forcats' was built under R version 4.1.2
## -- Conflicts ------------------------------------------ tidyverse_conflicts() --
## x dplyr::filter() masks stats::filter()
## x dplyr::lag()    masks stats::lag()

##Menghapus Beberapa Variabel yang Tidak Ingin Digunakan

Sumatera<- select(datainflowSumatera,'Provinsi','2011')
Sumatera
## # A tibble: 11 x 2
##    Provinsi             `2011`
##    <chr>                 <dbl>
##  1 Sumatera             57900.
##  2 Aceh                  2308.
##  3 Sumatera Utara       23238.
##  4 Sumatera Barat        9385.
##  5 Riau                  3012.
##  6 Kep. Riau             1426.
##  7 Jambi                 1868.
##  8 Sumatera Selatan      7820.
##  9 Bengkulu              1153.
## 10 Lampung               7690.
## 11 Kep. Bangka Belitung     0
Sumatera2<- select(datainflowSumatera,'Provinsi','2012','2013','2014','2015')
Sumatera2
## # A tibble: 11 x 5
##    Provinsi             `2012` `2013`  `2014` `2015`
##    <chr>                 <dbl>  <dbl>   <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera             65911. 98369. 86024.  86549.
##  2 Aceh                  2620. 36337.  4567.   4710.
##  3 Sumatera Utara       25981. 18120. 30503.  30254.
##  4 Sumatera Barat       11192. 14056. 14103.  13309.
##  5 Riau                  4447.  8933.  6358.   7156.
##  6 Kep. Riau             2236.  3378.  2563.   3218.
##  7 Jambi                 2138.  3047.  5169.   4978.
##  8 Sumatera Selatan      9126.  8647. 10038.  10797.
##  9 Bengkulu              1201.  2378.  3262.   2791.
## 10 Lampung               6969.  3474.  9448.   8160.
## 11 Kep. Bangka Belitung     0      0     13.7  1177.

Memilih Variabel Yang Ingin Digunakan

Sumateramin2011 <- select(datainflowSumatera, -'2016')
Sumateramin2011
## # A tibble: 11 x 11
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2017` `2018` `2019` `2020`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 1.04e5 1.17e5 1.34e5 1.09e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710. 5.51e3 5.80e3 7.51e3 6.64e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 3.56e4 4.18e4 4.71e4 3.66e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 1.53e4 1.51e4 1.47e4 1.07e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156. 8.55e3 1.07e4 1.09e4 9.15e3
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218. 4.41e3 5.13e3 6.08e3 6.18e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978. 4.40e3 5.66e3 6.49e3 5.63e3
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 1.31e4 1.43e4 1.48e4 1.18e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791. 3.62e3 4.15e3 5.79e3 4.97e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160. 1.21e4 1.34e4 1.70e4 1.52e4
## 11 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177. 1.16e3 1.52e3 3.27e3 2.56e3
## # ... with 1 more variable: `2021` <dbl>

Sintaks ini menggunakan fungsi select, dan select ini tidak hanya untuk memilih kolom dalam jumlah banyak, melainkan juga bisa untuk mengganti nama kolomnya. misalnya :

Sumateramin1 <- datainflowSumatera %>%
  select( 'Provinsi', '2017', '2018','2019','2020')
Sumateramin1
## # A tibble: 11 x 5
##    Provinsi              `2017`  `2018`  `2019`  `2020`
##    <chr>                  <dbl>   <dbl>   <dbl>   <dbl>
##  1 Sumatera             103748. 117495. 133762. 109345.
##  2 Aceh                   5514.   5799.   7509.   6641.
##  3 Sumatera Utara        35617.  41769.  47112.  36609.
##  4 Sumatera Barat        15312.  15058.  14750.  10696.
##  5 Riau                   8553.  10730.  10915.   9148.
##  6 Kep. Riau              4412.   5134.   6077.   6175.
##  7 Jambi                  4404.   5657.   6486.   5628.
##  8 Sumatera Selatan      13075.  14267.  14812.  11756.
##  9 Bengkulu               3620.   4150.   5789.   4971.
## 10 Lampung               12078.  13415.  17046.  15158.
## 11 Kep. Bangka Belitung   1164.   1517.   3265.   2562.

Mengganti Tabel Tahun

library(dplyr)
Sumateratahun2 <-datainflowSumatera %>% rename('2010' = '2011')
head(Sumateratahun2)
## # A tibble: 6 x 12
##   Provinsi `2010` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019` `2020`
##   <chr>     <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
## 1 Sumatera 57900. 65911. 98369. 86024. 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5 1.09e5
## 2 Aceh      2308.  2620. 36337.  4567.  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3 6.64e3
## 3 Sumater~ 23238. 25981. 18120. 30503. 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4 3.66e4
## 4 Sumater~  9385. 11192. 14056. 14103. 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4 1.07e4
## 5 Riau      3012.  4447.  8933.  6358.  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4 9.15e3
## 6 Kep. Ri~  1426.  2236.  3378.  2563.  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3 6.18e3
## # ... with 1 more variable: `2021` <dbl>

Mengambil Nilai yang Tidak Duplikasi dari Variabel Dari Sebuah Variabel

Sumatera4 <- distinct(datainflowSumatera, `2015`)
Sumatera4
## # A tibble: 11 x 1
##    `2015`
##     <dbl>
##  1 86549.
##  2  4710.
##  3 30254.
##  4 13309.
##  5  7156.
##  6  3218.
##  7  4978.
##  8 10797.
##  9  2791.
## 10  8160.
## 11  1177.

Di Semua Variabel

Sumatera5 <- distinct(datainflowSumatera, `2015`, .keep_all = TRUE)
Sumatera5
## # A tibble: 11 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Menyeleksi Baris pada Tabel

Sumatera6 <- datainflowSumatera %>%
  filter(Provinsi <= 'Aceh') %>%
    select(`2018`,`2019`)
Sumatera6
## # A tibble: 1 x 2
##   `2018` `2019`
##    <dbl>  <dbl>
## 1  5799.  7509.
Sumatera7 <- datainflowSumatera %>%
  filter(Provinsi == 'Aceh', Provinsi == 'Lampung') %>%
    select( -`2020`)
Sumatera7
## # A tibble: 0 x 11
## # ... with 11 variables: Provinsi <chr>, 2011 <dbl>, 2012 <dbl>, 2013 <dbl>,
## #   2014 <dbl>, 2015 <dbl>, 2016 <dbl>, 2017 <dbl>, 2018 <dbl>, 2019 <dbl>,
## #   2021 <dbl>
str(datainflowSumatera)
## tibble [11 x 12] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Provinsi: chr [1:11] "Sumatera" "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" ...
##  $ 2011    : num [1:11] 57900 2308 23238 9385 3012 ...
##  $ 2012    : num [1:11] 65911 2620 25981 11192 4447 ...
##  $ 2013    : num [1:11] 98369 36337 18120 14056 8933 ...
##  $ 2014    : num [1:11] 86024 4567 30503 14103 6358 ...
##  $ 2015    : num [1:11] 86549 4710 30254 13309 7156 ...
##  $ 2016    : num [1:11] 97764 5775 34427 14078 8211 ...
##  $ 2017    : num [1:11] 103748 5514 35617 15312 8553 ...
##  $ 2018    : num [1:11] 117495 5799 41769 15058 10730 ...
##  $ 2019    : num [1:11] 133762 7509 47112 14750 10915 ...
##  $ 2020    : num [1:11] 109345 6641 36609 10696 9148 ...
##  $ 2021    : num [1:11] 89270 3702 31840 10748 7769 ...
str(datainflowSumatera %>% group_by(Provinsi))
## grouped_df [11 x 12] (S3: grouped_df/tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Provinsi: chr [1:11] "Sumatera" "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" ...
##  $ 2011    : num [1:11] 57900 2308 23238 9385 3012 ...
##  $ 2012    : num [1:11] 65911 2620 25981 11192 4447 ...
##  $ 2013    : num [1:11] 98369 36337 18120 14056 8933 ...
##  $ 2014    : num [1:11] 86024 4567 30503 14103 6358 ...
##  $ 2015    : num [1:11] 86549 4710 30254 13309 7156 ...
##  $ 2016    : num [1:11] 97764 5775 34427 14078 8211 ...
##  $ 2017    : num [1:11] 103748 5514 35617 15312 8553 ...
##  $ 2018    : num [1:11] 117495 5799 41769 15058 10730 ...
##  $ 2019    : num [1:11] 133762 7509 47112 14750 10915 ...
##  $ 2020    : num [1:11] 109345 6641 36609 10696 9148 ...
##  $ 2021    : num [1:11] 89270 3702 31840 10748 7769 ...
##  - attr(*, "groups")= tibble [11 x 2] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##   ..$ Provinsi: chr [1:11] "Aceh" "Bengkulu" "Jambi" "Kep. Bangka Belitung" ...
##   ..$ .rows   : list<int> [1:11] 
##   .. ..$ : int 2
##   .. ..$ : int 9
##   .. ..$ : int 7
##   .. ..$ : int 11
##   .. ..$ : int 6
##   .. ..$ : int 10
##   .. ..$ : int 5
##   .. ..$ : int 1
##   .. ..$ : int 4
##   .. ..$ : int 8
##   .. ..$ : int 3
##   .. ..@ ptype: int(0) 
##   ..- attr(*, ".drop")= logi TRUE

Pengelompokkan dan Pengurutkan Data

Pengelompokkan Data

Sumateraup <- datainflowSumatera %>%
    group_by(Provinsi)
Sumateraup
## # A tibble: 11 x 12
## # Groups:   Provinsi [11]
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Pengurutan Data

Sumateraubah <- arrange(datainflowSumatera, `2012`)
Sumateraubah
## # A tibble: 11 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
##  2 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
##  3 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  4 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  5 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  6 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  7 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
## 10 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
## 11 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Menambahkan kolom pada tabel

Sumateraup1 <- datainflowSumatera %>%
    mutate(`2021` = datainflowSumatera$`2020`/2)
Sumateraup1
## # A tibble: 11 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Visualisasi Data Tabel dengan ggplot

ggplot Dengan Grafik Titik :

ggplot(data = datainflowSumatera, mapping = aes(x = Provinsi, y = `2011`)) +
  geom_point()

ggplot(data = datainflowSumatera, mapping = aes(x = Provinsi, y = `2012`)) +
  geom_point()

Referensi

https://rpubs.com/suhartono-uinmaliki/868598

https://www.bi.go.id/id/statistik/ekonomi-keuangan/ssp/indikator-pengedaran-uang.aspx