Dosen Pengampu : Prof. Dr. Suhartono, M.Kom

Lembaga : Universitas Islam Negeri Maulana Malik Ibrahim Malang

Fakultas : Sains dan Teknologi

Jurusan : Teknik Informatika

Kelas : (C) Linear Algebra

NIM : 210605110058

Manipulasi Data dengan dplyr

Untuk memanipulasi data di R , sebenarnya dapat dilakukan secara “manual” menggunakan syntax R , tetapi hal ini cukup menyulitkan jika data yang akan kita gunakan harus dimanipulasi secara masif dan complex, sehingga diperlukan library yang mempermudah proses manipulasi data ,salah satunya adalah library “dplyr” sebelum masuk kedalam cara menggunakan dplyr, kita kenali dulu apa saja fungsi-fungsi yang dimiliki oleh library ini, sebagai berikut.

Beberapa alasan mengapa dplyr digunakan ketika melakukan manipulasi data yaitu pemrosesannya cepat sehingga meminimalisir waktu, kode yang simpel sehingga mudah dimengerti, dan penggunaan fungsi yang sistematis sehingga kode lebih rapi. Cara menginstall package dplyr yaitu sebagai berikut:

install.package(dplyr)

Sedangkan untuk memanggil dplyr yaitu dengan sintaks:

library(dplyr)

Beberapa alasan mengapa dplyr digunakan ketika melakukan manipulasi data yaitu pemrosesannya cepat sehingga meminimalisir waktu, kode yang simpel sehingga mudah dimengerti, dan penggunaan fungsi yang sistematis sehingga kode lebih rapi.

library(readxl)
library(readxl)
InflowSumatera <- read_excel(path = "/Users/aisharadianto/Documents/College 2/(C) Linear Algebra/InflowSumatera2.xlsx")
InflowSumatera
## # A tibble: 11 × 12
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # … with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>
library(tidyverse)
## ── Attaching packages ─────────────────────────────────────── tidyverse 1.3.1 ──
## ✓ ggplot2 3.3.5     ✓ purrr   0.3.4
## ✓ tibble  3.1.6     ✓ dplyr   1.0.8
## ✓ tidyr   1.2.0     ✓ stringr 1.4.0
## ✓ readr   2.1.2     ✓ forcats 0.5.1
## ── Conflicts ────────────────────────────────────────── tidyverse_conflicts() ──
## x dplyr::filter() masks stats::filter()
## x dplyr::lag()    masks stats::lag()

Memilih atau Membuang Beberapa Variabel yang Tidak Digunakan

Sumatera1 <- select(InflowSumatera, `2020`)
Sumatera1
## # A tibble: 11 × 1
##     `2020`
##      <dbl>
##  1 109345.
##  2   6641.
##  3  36609.
##  4  10696.
##  5   9148.
##  6   6175.
##  7   5628.
##  8  11756.
##  9   4971.
## 10  15158.
## 11   2562.
Sumatera2 <- select(InflowSumatera, `2011`, `2013`, `2015`, `2019`, `2021`)
Sumatera2
## # A tibble: 11 × 5
##    `2011` `2013` `2015`  `2019` `2021`
##     <dbl>  <dbl>  <dbl>   <dbl>  <dbl>
##  1 57900. 98369. 86549. 133762. 89270.
##  2  2308. 36337.  4710.   7509.  3702.
##  3 23238. 18120. 30254.  47112. 31840.
##  4  9385. 14056. 13309.  14750. 10748.
##  5  3012.  8933.  7156.  10915.  7769.
##  6  1426.  3378.  3218.   6077.  5009.
##  7  1868.  3047.  4978.   6486.  4980.
##  8  7820.  8647. 10797.  14812.  9106.
##  9  1153.  2378.  2791.   5789.  4160.
## 10  7690.  3474.  8160.  17046. 10697.
## 11     0      0   1177.   3265.  1259.

Jika variabel yang ingin Anda pilih cukup banyak sedangkan variabel yang ingin Anda buang lebih sedikit, Anda dapat menuliskan nama variabel dengan menambahkan tanda negatif (-) di depan nama atau indeks masing-masing variabel.

Sumatera3 <- select(InflowSumatera, -`2021`)
Sumatera3
## # A tibble: 11 × 11
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # … with 1 more variable: `2020` <dbl>

Selain memilih kolom, select() juga dapat digunakan untuk mengubah nama kolom, misalnya

Sumateraa <- InflowSumatera %>%
  select(tahun = `2014`, `2015`, `2016`)
Sumateraa
## # A tibble: 11 × 3
##      tahun `2015` `2016`
##      <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 86024.  86549. 97764.
##  2  4567.   4710.  5775.
##  3 30503.  30254. 34427.
##  4 14103.  13309. 14078.
##  5  6358.   7156.  8211.
##  6  2563.   3218.  4317.
##  7  5169.   4978.  4398.
##  8 10038.  10797. 12752.
##  9  3262.   2791.  2889.
## 10  9448.   8160.  9373.
## 11    13.7  1177.  1544.

Mengambil Nilai Unik (Tidak Duplikasi) dari Sebuah Variable

Sumatera4 <- distinct(InflowSumatera, `2019`)
Sumatera4
## # A tibble: 11 × 1
##     `2019`
##      <dbl>
##  1 133762.
##  2   7509.
##  3  47112.
##  4  14750.
##  5  10915.
##  6   6077.
##  7   6486.
##  8  14812.
##  9   5789.
## 10  17046.
## 11   3265.

Untuk mendapatkan nilai unik dari semua baris berdasarkan variabel tertentu tambahkan opsi .keep_all = TRUE setelah nama variable dalam fungsi distinct().

Sumatera5 <- distinct(InflowSumatera, `2019`, .keep_all = TRUE)
Sumatera5
## # A tibble: 11 × 12
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # … with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Menyeleksi Baris

filter() digunakan untuk menyeleksi atau memilih baris atau observasi berdasarkan nilainya. Dalam filter(), kita dapat menggunakan berbagai operator, seperti operator dasar <, <=, >, >, == (sama dengan) dan %in% (bagian dari). Argumen filter() yang lebih dari satu dapat digabungkan dengan bolean operator, yaitu & (and/dan), | (or/atau) dan ! (not/tidak).

Sumatera6 <- InflowSumatera %>%
  filter(Keterangan <= 'Sumatera') %>%
    select(`2015`,`2016`)
Sumatera6
## # A tibble: 8 × 2
##   `2015` `2016`
##    <dbl>  <dbl>
## 1 86549. 97764.
## 2  4710.  5775.
## 3  7156.  8211.
## 4  3218.  4317.
## 5  4978.  4398.
## 6  2791.  2889.
## 7  8160.  9373.
## 8  1177.  1544.
Sumatera7 <- InflowSumatera %>%
  filter(Keterangan == 'Sumatera', Keterangan == 'Sumatera Barat') %>%
    select( -`2016`)
Sumatera7
## # A tibble: 0 × 11
## # … with 11 variables: Keterangan <chr>, 2011 <dbl>, 2012 <dbl>, 2013 <dbl>,
## #   2014 <dbl>, 2015 <dbl>, 2017 <dbl>, 2018 <dbl>, 2019 <dbl>, 2020 <dbl>,
## #   2021 <dbl>
str(InflowSumatera)
## tibble [11 × 12] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Keterangan: chr [1:11] "Sumatera" "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" ...
##  $ 2011      : num [1:11] 57900 2308 23238 9385 3012 ...
##  $ 2012      : num [1:11] 65911 2620 25981 11192 4447 ...
##  $ 2013      : num [1:11] 98369 36337 18120 14056 8933 ...
##  $ 2014      : num [1:11] 86024 4567 30503 14103 6358 ...
##  $ 2015      : num [1:11] 86549 4710 30254 13309 7156 ...
##  $ 2016      : num [1:11] 97764 5775 34427 14078 8211 ...
##  $ 2017      : num [1:11] 103748 5514 35617 15312 8553 ...
##  $ 2018      : num [1:11] 117495 5799 41769 15058 10730 ...
##  $ 2019      : num [1:11] 133762 7509 47112 14750 10915 ...
##  $ 2020      : num [1:11] 109345 6641 36609 10696 9148 ...
##  $ 2021      : num [1:11] 89270 3702 31840 10748 7769 ...
str(InflowSumatera %>% group_by(Keterangan))
## grouped_df [11 × 12] (S3: grouped_df/tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Keterangan: chr [1:11] "Sumatera" "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" ...
##  $ 2011      : num [1:11] 57900 2308 23238 9385 3012 ...
##  $ 2012      : num [1:11] 65911 2620 25981 11192 4447 ...
##  $ 2013      : num [1:11] 98369 36337 18120 14056 8933 ...
##  $ 2014      : num [1:11] 86024 4567 30503 14103 6358 ...
##  $ 2015      : num [1:11] 86549 4710 30254 13309 7156 ...
##  $ 2016      : num [1:11] 97764 5775 34427 14078 8211 ...
##  $ 2017      : num [1:11] 103748 5514 35617 15312 8553 ...
##  $ 2018      : num [1:11] 117495 5799 41769 15058 10730 ...
##  $ 2019      : num [1:11] 133762 7509 47112 14750 10915 ...
##  $ 2020      : num [1:11] 109345 6641 36609 10696 9148 ...
##  $ 2021      : num [1:11] 89270 3702 31840 10748 7769 ...
##  - attr(*, "groups")= tibble [11 × 2] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##   ..$ Keterangan: chr [1:11] "Aceh" "Bengkulu" "Jambi" "Kep. Bangka Belitung" ...
##   ..$ .rows     : list<int> [1:11] 
##   .. ..$ : int 2
##   .. ..$ : int 9
##   .. ..$ : int 7
##   .. ..$ : int 11
##   .. ..$ : int 6
##   .. ..$ : int 10
##   .. ..$ : int 5
##   .. ..$ : int 1
##   .. ..$ : int 4
##   .. ..$ : int 8
##   .. ..$ : int 3
##   .. ..@ ptype: int(0) 
##   ..- attr(*, ".drop")= logi TRUE

Mengelompokkan Data

SumateraUp <- InflowSumatera %>%
    group_by(Keterangan)
SumateraUp
## # A tibble: 11 × 12
## # Groups:   Keterangan [11]
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # … with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Menambah Kolom

SumateraUp1 <- InflowSumatera %>%
    mutate(`2022` = InflowSumatera$`2021`/2)
SumateraUp1 
## # A tibble: 11 × 13
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
##  2 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  3 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
##  4 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
##  5 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  6 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  7 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
## 10 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
## 11 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
## # … with 3 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>, `2022` <dbl>

Mengurutkan Data

SumateraUbah <- arrange(InflowSumatera, `2011`)
SumateraUbah
## # A tibble: 11 × 12
##    Keterangan     `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Kep. Bangka B…     0      0      0  1.37e1  1177.  1544. 1.16e3 1.52e3 3.27e3
##  2 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889. 3.62e3 4.15e3 5.79e3
##  3 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317. 4.41e3 5.13e3 6.08e3
##  4 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398. 4.40e3 5.66e3 6.49e3
##  5 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775. 5.51e3 5.80e3 7.51e3
##  6 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211. 8.55e3 1.07e4 1.09e4
##  7 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 1.21e4 1.34e4 1.70e4
##  8 Sumatera Sela…  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 1.31e4 1.43e4 1.48e4
##  9 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 1.53e4 1.51e4 1.47e4
## 10 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 3.56e4 4.18e4 4.71e4
## 11 Sumatera       57900. 65911. 98369. 8.60e4 86549. 97764. 1.04e5 1.17e5 1.34e5
## # … with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

Visualisasi Data dengan ggplot

ggplot2 adalah package yang berfungsi membuat grafik yang merepresentasikan data dengan menerapkan warna, simbol, dan lainnya. Package ini memiliki banyak fungsi dan plot yang bisa kita pilih untuk memvisualisasikan data. Beberapa kelebihan yang dimiliki ggplot2 yaitu antara lain fleksibel dalam penggunaannya, fungsi yang lengkap untuk visualisasi, dan penggunaan metodenya tidak ribet. Cara install dan penggunaan package ggplot2 sama dengan package yang sudah dibahas di poin sebelumnya yaitu:

install.package(ggplot2) #install package

library(ggplot2) #memanggil ggplot2

Contoh visualisasi data dengan ggplot2 bisa dilihat dibawah ini:

ggplot(data = InflowSumatera, mapping = aes(x = Keterangan, y = `2015`)) +
  geom_point()

ggplot(data = InflowSumatera, mapping = aes(x = Keterangan, y = `2015`)) +
  geom_bar(stat = "identity")

ggplot(InflowSumatera, aes(Keterangan,`2021`, color=`Keterangan`))+
  geom_point()

Referensi

https://rpubs.com/suhartono-uinmaliki/868598

https://medium.com/@13.7641/kali-ini-kita-akan-beajar-bagaimana-cara-memanipulasi-data-menggunakan-salah-satu-package-di-r-2314d88f408a