Dosen Pengampu: Prof. Dr. Suhartono, M.Kom

Mata Kuliah: Linear Algebra

Prodi: Teknik Informatika

Lembaga: Universitas Islam Negeri Maulana Malik Ibrahim Malang

Pengertian dan Penjelasan Manipulasi Data

Manipulasi data, manipulasi data dapat diartikan sebagai proses perubahan data sesuai dengan aturan yang kita terapkan. Manfaat manipulasi data dapat kita gunakan untuk melakukan prediksi data. Dengan adanya prediksi tersebut kita dapat membuat rencana untuk mencegah hal-hal yang tidak kita inginkan.Berikut ini merupakan contoh penerapan manipulasi data inflow uang kartal di Pulau Sumatra

library(readxl)
inflowsumatra <- read_excel(path = "inflowsumatra.xlsx")
inflowsumatra
## # A tibble: 10 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775.  5514.  5799.  7509.
##  2 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 35617. 41769. 47112.
##  3 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 15312. 15058. 14750.
##  4 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211.  8553. 10730. 10915.
##  5 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317.  4412.  5134.  6077.
##  6 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398.  4404.  5657.  6486.
##  7 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 13075. 14267. 14812.
##  8 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889.  3620.  4150.  5789.
##  9 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 12078. 13415. 17046.
## 10 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544.  1164.  1517.  3265.
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>
library(tidyverse)
## -- Attaching packages --------------------------------------- tidyverse 1.3.1 --
## v ggplot2 3.3.5     v purrr   0.3.4
## v tibble  3.1.6     v dplyr   1.0.8
## v tidyr   1.2.0     v stringr 1.4.0
## v readr   2.1.2     v forcats 0.5.1
## -- Conflicts ------------------------------------------ tidyverse_conflicts() --
## x dplyr::filter() masks stats::filter()
## x dplyr::lag()    masks stats::lag()

1.Manipulasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra pada Tahun 2011

sumatra1 <- select(inflowsumatra,'Provinsi', '2011')
sumatra1
## # A tibble: 10 x 2
##    Provinsi             `2011`
##    <chr>                 <dbl>
##  1 Aceh                  2308.
##  2 Sumatera Utara       23238.
##  3 Sumatera Barat        9385.
##  4 Riau                  3012.
##  5 Kep. Riau             1426.
##  6 Jambi                 1868.
##  7 Sumatera Selatan      7820.
##  8 Bengkulu              1153.
##  9 Lampung               7690.
## 10 Kep. Bangka Belitung     0

2.Manipulasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra Tanpa Tahun 2015

sumatra2 <- select(inflowsumatra, -'2015')
sumatra2
## # A tibble: 10 x 11
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2016` `2017` `2018` `2019` `2020`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  5775.  5514.  5799.  7509.  6641.
##  2 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 34427. 35617. 41769. 47112. 36609.
##  3 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 14078. 15312. 15058. 14750. 10696.
##  4 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  8211.  8553. 10730. 10915.  9148.
##  5 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  4317.  4412.  5134.  6077.  6175.
##  6 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4398.  4404.  5657.  6486.  5628.
##  7 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 12752. 13075. 14267. 14812. 11756.
##  8 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2889.  3620.  4150.  5789.  4971.
##  9 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  9373. 12078. 13415. 17046. 15158.
## 10 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1544.  1164.  1517.  3265.  2562.
## # ... with 1 more variable: `2021` <dbl>

3.Manipulasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra pada Tahun 2015-2020

sumatra3 <- inflowsumatra %>% select('Provinsi', '2015', '2016', '2017' , '2018' , '2019' , '2020')
sumatra3
## # A tibble: 10 x 7
##    Provinsi             `2015` `2016` `2017` `2018` `2019` `2020`
##    <chr>                 <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Aceh                  4710.  5775.  5514.  5799.  7509.  6641.
##  2 Sumatera Utara       30254. 34427. 35617. 41769. 47112. 36609.
##  3 Sumatera Barat       13309. 14078. 15312. 15058. 14750. 10696.
##  4 Riau                  7156.  8211.  8553. 10730. 10915.  9148.
##  5 Kep. Riau             3218.  4317.  4412.  5134.  6077.  6175.
##  6 Jambi                 4978.  4398.  4404.  5657.  6486.  5628.
##  7 Sumatera Selatan     10797. 12752. 13075. 14267. 14812. 11756.
##  8 Bengkulu              2791.  2889.  3620.  4150.  5789.  4971.
##  9 Lampung               8160.  9373. 12078. 13415. 17046. 15158.
## 10 Kep. Bangka Belitung  1177.  1544.  1164.  1517.  3265.  2562.

4.Manipulasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau SUmatra dengan Menambah Tulisan Tahun di Tiap Tahunnya

sumatra4 <- inflowsumatra %>% rename('Tahun 2011' = '2011' , 'Tahun 2012' = '2012' , 'Tahun 2013' = '2013' , 'Tahun 2014' = '2014' , 'Tahun 2015' = '2015' , 'Tahun 2016' = '2016' , 'Tahun 2017' = '2017' , 'Tahun 2018' = '2018' , 'Tahun 2019' = '2019' , 'Tahun 2020' = '2020' , 'Tahun 2021' = '2021')
head(sumatra4)
## # A tibble: 6 x 12
##   Provinsi      `Tahun 2011` `Tahun 2012` `Tahun 2013` `Tahun 2014` `Tahun 2015`
##   <chr>                <dbl>        <dbl>        <dbl>        <dbl>        <dbl>
## 1 Aceh                 2308.        2620.       36337.        4567.        4710.
## 2 Sumatera Uta~       23238.       25981.       18120.       30503.       30254.
## 3 Sumatera Bar~        9385.       11192.       14056.       14103.       13309.
## 4 Riau                 3012.        4447.        8933.        6358.        7156.
## 5 Kep. Riau            1426.        2236.        3378.        2563.        3218.
## 6 Jambi                1868.        2138.        3047.        5169.        4978.
## # ... with 6 more variables: `Tahun 2016` <dbl>, `Tahun 2017` <dbl>,
## #   `Tahun 2018` <dbl>, `Tahun 2019` <dbl>, `Tahun 2020` <dbl>,
## #   `Tahun 2021` <dbl>

5.Manipulasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra dengan Mengambil Data Provinsi Riau pada Tahun 2015-2020

sumatra5 <- inflowsumatra %>%
    filter(Provinsi == 'Riau') %>%
    select( 'Provinsi', '2015','2016', '2017','2018', '2019', '2020')
sumatra5
## # A tibble: 1 x 7
##   Provinsi `2015` `2016` `2017` `2018` `2019` `2020`
##   <chr>     <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
## 1 Riau      7156.  8211.  8553. 10730. 10915.  9148.

6.Struktur Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra

str(inflowsumatra)
## tibble [10 x 12] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Provinsi: chr [1:10] "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" "Riau" ...
##  $ 2011    : num [1:10] 2308 23238 9385 3012 1426 ...
##  $ 2012    : num [1:10] 2620 25981 11192 4447 2236 ...
##  $ 2013    : num [1:10] 36337 18120 14056 8933 3378 ...
##  $ 2014    : num [1:10] 4567 30503 14103 6358 2563 ...
##  $ 2015    : num [1:10] 4710 30254 13309 7156 3218 ...
##  $ 2016    : num [1:10] 5775 34427 14078 8211 4317 ...
##  $ 2017    : num [1:10] 5514 35617 15312 8553 4412 ...
##  $ 2018    : num [1:10] 5799 41769 15058 10730 5134 ...
##  $ 2019    : num [1:10] 7509 47112 14750 10915 6077 ...
##  $ 2020    : num [1:10] 6641 36609 10696 9148 6175 ...
##  $ 2021    : num [1:10] 3702 31840 10748 7769 5009 ...
str(inflowsumatra %>% group_by(Provinsi))
## grouped_df [10 x 12] (S3: grouped_df/tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Provinsi: chr [1:10] "Aceh" "Sumatera Utara" "Sumatera Barat" "Riau" ...
##  $ 2011    : num [1:10] 2308 23238 9385 3012 1426 ...
##  $ 2012    : num [1:10] 2620 25981 11192 4447 2236 ...
##  $ 2013    : num [1:10] 36337 18120 14056 8933 3378 ...
##  $ 2014    : num [1:10] 4567 30503 14103 6358 2563 ...
##  $ 2015    : num [1:10] 4710 30254 13309 7156 3218 ...
##  $ 2016    : num [1:10] 5775 34427 14078 8211 4317 ...
##  $ 2017    : num [1:10] 5514 35617 15312 8553 4412 ...
##  $ 2018    : num [1:10] 5799 41769 15058 10730 5134 ...
##  $ 2019    : num [1:10] 7509 47112 14750 10915 6077 ...
##  $ 2020    : num [1:10] 6641 36609 10696 9148 6175 ...
##  $ 2021    : num [1:10] 3702 31840 10748 7769 5009 ...
##  - attr(*, "groups")= tibble [10 x 2] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##   ..$ Provinsi: chr [1:10] "Aceh" "Bengkulu" "Jambi" "Kep. Bangka Belitung" ...
##   ..$ .rows   : list<int> [1:10] 
##   .. ..$ : int 1
##   .. ..$ : int 8
##   .. ..$ : int 6
##   .. ..$ : int 10
##   .. ..$ : int 5
##   .. ..$ : int 9
##   .. ..$ : int 4
##   .. ..$ : int 3
##   .. ..$ : int 7
##   .. ..$ : int 2
##   .. ..@ ptype: int(0) 
##   ..- attr(*, ".drop")= logi TRUE
sumatra6 <- inflowsumatra %>%
    group_by(Provinsi)
sumatra6
## # A tibble: 10 x 12
## # Groups:   Provinsi [10]
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Aceh            2308.  2620. 36337. 4.57e3  4710.  5775.  5514.  5799.  7509.
##  2 Sumatera Utara 23238. 25981. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 35617. 41769. 47112.
##  3 Sumatera Barat  9385. 11192. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 15312. 15058. 14750.
##  4 Riau            3012.  4447.  8933. 6.36e3  7156.  8211.  8553. 10730. 10915.
##  5 Kep. Riau       1426.  2236.  3378. 2.56e3  3218.  4317.  4412.  5134.  6077.
##  6 Jambi           1868.  2138.  3047. 5.17e3  4978.  4398.  4404.  5657.  6486.
##  7 Sumatera Sela~  7820.  9126.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 13075. 14267. 14812.
##  8 Bengkulu        1153.  1201.  2378. 3.26e3  2791.  2889.  3620.  4150.  5789.
##  9 Lampung         7690.  6969.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 12078. 13415. 17046.
## 10 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544.  1164.  1517.  3265.
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>
inflowsumatra %>%
    filter(Provinsi == 'Riau') %>%
    count('2015', sort = TRUE)
## # A tibble: 1 x 2
##   `"2015"`     n
##   <chr>    <int>
## 1 2015         1
sumatra7 <- inflowsumatra %>%
    mutate('2012' = inflowsumatra$`2013`/2)
sumatra7
## # A tibble: 10 x 12
##    Provinsi       `2011` `2012` `2013` `2014` `2015` `2016` `2017` `2018` `2019`
##    <chr>           <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>  <dbl>
##  1 Aceh            2308. 18168. 36337. 4.57e3  4710.  5775.  5514.  5799.  7509.
##  2 Sumatera Utara 23238.  9060. 18120. 3.05e4 30254. 34427. 35617. 41769. 47112.
##  3 Sumatera Barat  9385.  7028. 14056. 1.41e4 13309. 14078. 15312. 15058. 14750.
##  4 Riau            3012.  4467.  8933. 6.36e3  7156.  8211.  8553. 10730. 10915.
##  5 Kep. Riau       1426.  1689.  3378. 2.56e3  3218.  4317.  4412.  5134.  6077.
##  6 Jambi           1868.  1523.  3047. 5.17e3  4978.  4398.  4404.  5657.  6486.
##  7 Sumatera Sela~  7820.  4324.  8647. 1.00e4 10797. 12752. 13075. 14267. 14812.
##  8 Bengkulu        1153.  1189.  2378. 3.26e3  2791.  2889.  3620.  4150.  5789.
##  9 Lampung         7690.  1737.  3474. 9.45e3  8160.  9373. 12078. 13415. 17046.
## 10 Kep. Bangka B~     0      0      0  1.37e1  1177.  1544.  1164.  1517.  3265.
## # ... with 2 more variables: `2020` <dbl>, `2021` <dbl>

7.Visualisasi Data Inflow Uang Kartal di Pulau Sumatra pada Tahun 2018

ggplot(data = inflowsumatra, mapping = aes(x = Provinsi, y = `2018`)) +
  geom_point()

Referensi

https://www.bi.go.id/id/statistik/ekonomi-keuangan/ssp/indikator-pengedaran-uang.aspx

https://rpubs.com/suhartono-uinmaliki/868598