Na ponad połowie terenów rolnych są uprawiane zboża (54,7%). W dalszej kolejności są to rośliny przemysłowe (głównie kultury oleiste oraz buraki cukrowe), na które przypada 32,6% uprawianych obszarów, warzywa i bulwy (6,5%) oraz pasze i karmy (6,2%). W ciągu ostatnich pięciu lat proporcje te nie uległy istotnym zmianom, choć można zauważyć niewielki wzrost udziału roślin przemysłowych i zmniejszenie obszaru na których uprawiane są rośliny pastewne z przeznaczeniem na pasze. Można zaobserwować spore różnice regionalne, które wynikają głównie z jakości gleb i klimatu. Na terenach górskich uprawia się stosunkowo więcej pasz oraz warzyw (głównie ziemniaków). Podobnie jest w na zachodzie i ukraińskiej części Polesia, aż do Dniepru. Na pozostałym obszarze kraju dominują uprawy zbóż oraz roślin przemysłowych.
Pod względem wielkości zbiorów, to na południowo-wschodniej części Ukrainy dominują uprawy pszenicy, w centralnej – kukurydzy, a na zachodzie – ziemniaków. W zachodniej części wyróżnia się obwód tarnopolski, gdzie najwięcej zbiera się buraka cukrowego.
Mapa. Dominujące uprawy pod względem zbiorów i areału w 2019 r.
Źródło: Państwowy Komitet Statystyki
Jeśli porównać dynamikę w latach 2015-2019, to produkcja pszenicy zwiększyła się o 6,8%, jęczmienia o 7,2%, a kukurydzy ponad dwukrotnie – o 54,1%. Wynikało to przede wszystkim ze zwiększenia wysokości plonów, a nie uprawianego areału, który w tym okresie wzrósł z 4,6 do 5 mln ha (8,7%). Zwiększenie plonów dotyczy wszystkich trzech gatunków. W ciągu pięciu lat plony kukurydzy wzrosły z 5,7 do 7,2 ton z ha (26,3%), pszenicy z 3,9 do 4,2 ton z ha (7,7%), a jęczmienia z 3 do 3,4 ton z ha (13,3%).
Uprawa konkretnych rodzajów zbóż różni się znacząco pod względem regionalnym. Kukurydza jest uprawiana głównie na Centralnej Ukrainie. Na obwód połtawski, czernihowski, winnicki, sumski i czerkaski przypada łącznie ponad połowa jej zbiorów. Pszenica jest uprawiana bardziej równomiernie, choć wyróżniają się obwody południowej i wschodniej Ukrainy. Najwięcej pszenicy produkuje się jej w obwodzie zaporoskim, charkowskim, odeskim, dniepropetrowskim i winnickim (w sumie 36,7% produkcji). Jęczmień dominuje w południowej części kraju – obwodzie odeskim, mikołajewskim, dniepropetrowski i chersońskim (37,1%).
Mapa. Zbiory zbóż w zależności od obwodu w 2019 roku.
Źródło: Państwowy Komitet Statystyki
Wśród ośmiu wymienionych powyższym wykresie najważniejszych produktów spożywczych eksportowanych przez Ukrainę, w sześciu przypadkach Kijów należy do światowej czołówki w eksporcie. Według danych ONZ do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) za 2019 r. Ukraina jest bezapelacyjnym liderem w eksporcie oleju słonecznikowego, którego eksportowała więcej niż łącznie cztery kraje, zajmujących kolejne pozycje. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku eksportu makuchów (odpadów z wytłaczania ziaren słonecznika) . Ponadto Kijów zajmuje wysoką pozycję wśród największych światowych eksporterów zbóż: drugie miejsce pod względem eksportu rzepaku, czwarte miejsce pod względem eksportu kukurydzy oraz piąte miejsce pod względem pszenicy i jęczmienia. Biorąc pod uwagę, że w 2019 r. zarówno produkcja, jak i eksport wzrosły, można oczekiwać, że w kolejnych latach pozycja Ukrainy na światowym rynku żywności będzie się tylko umacniać
Wykres. Najwięksi eksporterzy wybranych produktów rolnych w 2019 r.
Źródło: FAO
Analizując rozkład geograficzny eksportu ośmiu najważniejszych pozycji towarowych ukraińskiego eksportu żywności, trudno znaleźć jakieś ogólne prawidłowości. Żadne z państw nie ma dominującej pozycji jako importer. Na Chiny, będące największym odbiorcą produkcji rolnej, przypada 8,8% ukraińskiego eksportu, dla kolejnych pięciu państw ten wskaźnik przekracza 5%. Eksport do Chin jest bardziej zdywersyfikowany i obejmuje poza olejem słonecznikowym także kukurydzę, makuchy, jęczmień oraz olej rzepakowy. Indie kupują w zasadzie jeden towar – olej słonecznikowy (33,2% całości eksportu). W przypadku niektórych towarów (np. kukurydzy), dominujące znaczenie mają państwa UE. 60% eksportu rzepaku trafia do dwóch państw unijnych (Niemiec i Belgii). Z kolei 50% eksportu jęczmienia trafia do Arabii Saudyjskiej i Chin, a 36,4% eksportu soi do Turcji. Ukraińska pszenica trafia głównie do państw Azji Południowo-Wschodniej oraz Afryki Północnej. Oznacza to, że generalnie ukraiński eksport produktów rolnych jest dość dobrze zdywersyfikowany i odporny na ewentualne ograniczenia celne wprowadzane przez poszczególne kraje.
Mapa. Ukraiński eksport produktów rolno-spożywczych w 2019 r.
Źródło: Państwowy Komitet Statystyki
Struktura ukraińskiego eksportu do państw UE nie różni się zasadniczo w porównaniu do pozostałych państw – najważniejszą kategorię sprzedawanych towarów stanowią zboża oraz rośliny oleiste i oleje roślinne, na które w sumie przypada ponad 3/4 importu z Ukrainy, a przetworzone produkty stanowią niewielki odsetek.
Głównymi odbiorcami ukraińskiej żywności wśród państw unijnych są Holandia, Hiszpania, Włochy, Polska i Niemcy, na które w sumie przypadło eksport o wartości 5 mld euro , co stanowi 70% towarów rolno-spożywczych sprzedawanych przez Ukrainę do UE.
Mapa. Odbiorcy ukraińskiej producji rolno-spożywczej w UE w 2019 r.
Źródło: Eurostat
Zwraca uwagę, że Ukraina do tej pory w bardzo ograniczonym stopniu zwiększyła eksport gotowej żywności, które (jeśli nie liczyć makuchów znajdujących się w tej kategorii) wyniosły 436 mln euro, co stanowi zaledwie 6% eksportu do UE. Wydaje się, że główną przyczyną jest wspomniana wyżej słabość ukraińskiego przemysłu przetwórczego, a także fakt, że rynek unijny jest niezwykle konkurencyjny i trudno zyskać na nim znaczenie bez kosztownej kampanii marketingowej, na którą ukraińskie firmy najczęściej nie mają środków. Ponadto ukraińskie gotowe produkty rzadko mogą konkurować z unijnymi zarówno pod względem jakości, jak i ceny. Choć DCFTA okazało się skutecznym narzędziem wspomagania ukraińskiego eksportu, Ukraina dąży do rewizji umowy, w celu dalszego zmniejszenia ceł i zwiększenia kwot celnych. Formalnie taka możliwość pojawiała się w 2021 r. po pięciu latach jej obowiązywania. W czasie Rady Stowarzyszenia Ukraina – UE, która odbyła się w lutym 2021 r., Bruksela i Kijów porozumiały się do rozpoczęcia rozmów na ten temat . Trudno jednoznacznie określić jak długo będą trwały negocjacje, ale można zakładać, że będą długotrwałe. Biorąc pod uwagę opór lobby rolnych w części państw członkowskich wobec wprowadzania dalszych ułatwień dla produkcji z Ukrainy, nie wydaje się, aby mogły przynieść coś więcej niż kosmetyczne zmiany w DCFTA w części dotyczącej towarów rolno-spożywczych.