Samoświadomość - w filozofii jest doświadczeniem własnej osobowości lub indywidualności. Nie należy jej mylić ze świadomością w sensie qualia - świadomość ciała związana z propriocepcją i odbieraniem doświadczeń zmysłowych. Podczas gdy świadomość to bycie świadomym swojego otoczenia, ciała i stylu życia, samoświadomość to rozpoznanie tej świadomości. Samoświadomość to sposób, w jaki jednostka świadomie zna i rozumie swój własny charakter, uczucia, motywy i pragnienia.

Neurobiologia - neurony lustrzane mogą stanowić neurologiczną podstawę ludzkiej (i zwierzęcej) samoświadomości. Neurony te mogą nie tylko pomagać w symulowaniu zachowań innych ludzi, ale mogą być zwrócone 'do wewnątrz'. To może być neuronalna podstawa introspekcji i wzajemności świadomości siebie i innych

Rozwój człowieka - samoświadomość cielesna w rozwoju człowieka odnosi się do świadomości własnego ciała jako obiektu fizycznego, posiadającego fizyczne właściwości, który może wchodzić w interakcje z innymi obiektami. Badania wykazały, że już w wieku kilku miesięcy maluchy są świadome związku między informacjami proprioceptywnymi i wizualnymi, które odbierają. Jest to tzw. samoświadomość pierwszoosobowa (ang. first-person self-awareness).

Około 18 miesiąca życia i później, dzieci zaczynają rozwijać samoświadomość refleksyjną, która jest kolejnym etapem świadomości ciała i polega na rozpoznawaniu siebie w odbiciach, lustrach i obrazach. Dzieci, które nie osiągnęły jeszcze tego etapu samoświadomości cielesnej, będą miały tendencję do postrzegania odbić siebie jako innych dzieci i reagowania na nie, tak jakby patrzyły na kogoś innego twarzą w twarz. W przeciwieństwie do nich, te które osiągnęły ten poziom świadomości będą rozpoznawać, że widzą siebie, na przykład widząc brud na swojej twarzy w odbiciu, a następnie dotykając własnej twarzy, aby go wytrzeć – test lustra. Nieco po tym, jak maluchy stają się refleksyjnie samoświadome, zaczynają rozwijać zdolność do rozpoznawania swoich ciał jako fizycznych obiektów w czasie i przestrzeni, które oddziałują i wpływają na inne obiekty. Na przykład, maluch umieszczony na kocu, poproszony o podanie komuś koca, rozpozna, że musi z niego zejść, aby móc go podnieść. Jest to ostatni etap samoświadomości ciała i nazywa się obiektywną samoświadomością.

Trzy rodzaje samoświadomości u zwierząt, wg David DeGrazia (amerykański filozof):

• samoświadomość cielesna - poczucie świadomości pozwala zwierzętom zrozumieć, że różnią się od reszty środowiska; jest to również powód, dla którego zwierzęta nie jedzą samych siebie. Samoświadomość cielesna obejmuje również propriocepcję i czucie.

• samoświadomość społeczna - typ świadomości widoczny u zwierząt o wysokim stopniu uspołecznienia i jest to świadomość, że mają one rolę społeczną, która decyduje o ich przetrwaniu. Ten typ świadomości pozwala zwierzętom na interakcje ze sobą.

• świadomość introspekcyjna - odpowiedzialna za to, że zwierzęta rozumieją uczucia, pragnienia i przekonania.

Dwa rodzaje świadomości, wyróżnone przez Edelman'a (neurobiolog):

Świadomość pierwotna: to zdolność, występująca u ludzi i niektórych zwierząt, do integrowania zaobserwowanych zdarzeń z pamięcią w celu stworzenia świadomości teraźniejszości i bezpośredniej przeszłości otaczającego świata. Ta forma świadomości jest również czasami nazywana "świadomością sensoryczną". Innymi słowy, świadomość pierwotna jest obecnością różnych subiektywnych zmysłowych treści świadomości, takich jak doznania, percepcje i obrazy mentalne. Na przykład, pierwotna świadomość obejmuje doświadczenie błękitu oceanu, śpiew ptaków i uczucie bólu. Tak więc, świadomość pierwotna odnosi się do bycia mentalnie świadomym rzeczy na świecie w teraźniejszości bez poczucia przeszłości i przyszłości; składa się z obrazów mentalnych związanych z czasem wokół mierzalnej teraźniejszości.

Świadomość wtórna: jest dostępnością jednostki do jej historii i planów. Koncepcja ta jest również luźno i powszechnie kojarzona z posiadaniem świadomości własnej świadomości. Zdolność ta pozwala jej posiadaczom wykraczać poza granice zapamiętanej teraźniejszości świadomości pierwotnej.

Świadomość pierwotną można zdefiniować jako prostą świadomość, która obejmuje percepcję i emocje. Jako taka, przypisywana jest większości zwierząt. Natomiast świadomość wtórna zależy od i obejmuje takie cechy jak świadomość autorefleksyjna, myślenie abstrakcyjne, wolicjonalność i metapoznanie.

Badania zostały przeprowadzone głównie na naczelnych, aby sprawdzić, czy samoświadomość jest obecna. Najczęściej badano małpy, małpiatki, słonie i delfiny. Samoświadomość u zwierząt badana jest najczęśniej poprzez samorozpoznanie w lustrze – test lustra/plamki.

Zwierzęta, które wykazują lustrzane samorozpoznanie przechodzą cztery etapy:

1. reakcja społeczna,
2. fizyczna inspekcja lustra,
3. powtarzające się zachowania związane z testowaniem lustra, oraz
4. test znaku, w którym zwierzęta spontanicznie dotykają znaku na swoim ciele, który byłby trudny do zauważenia bez lustra.

Test lustra - opracowany przez Gordona G. Gallupa, w którym na skórze zwierzęcia (lub ludzkiego niemowlęcia), gdy jest ono uśpione lub uspokojone, umieszcza się znak, którego nie można zobaczyć bezpośrednio, ale który jest widoczny w lustrze. Następnie pozwala się zwierzęciu zobaczyć swoje odbicie w lustrze; jeśli zwierzę spontanicznie skieruje zachowanie pielęgnacyjne w kierunku znaku, jest to traktowane jako wskazówka, że jest świadome siebie. W ciągu ostatnich 30 lat wiele badań znalazło dowody na to, że zwierzęta rozpoznają siebie w lustrach.

"Zdały"" test lustra: szympansy, bonobo, orangutany i goryle), słonie, delfiny, co więcej również sroka! (ewolucja konwergentna + niekoniecznie neocortex)

Gallup, GG Jr (1970). "Chimpanzees: self-recognition". Science. 167 (3914): 86–87, doi:10.1126/science.167.3914.86.

Patterson FGP, Cohn RH (1994) Self-recognition and self-awareness in lowland gorillas. In: Parker ST, Mitchell RW, editors. Self-awareness in animals and humans: developmental perspectives. New York (New York): Cambridge University Press. pp. 273–290.

Plotnik, JM; de Waal, FBM; Reiss, D (2006). "Self-recognition in an Asian elephant". Proceedings of the National Academy of Sciences. 103 (45): 17053–17057, doi:10.1073/pnas.0608062103.

Marten, K.; Psarakos, S. (1995). "Evidence of self-awareness in the bottlenose dolphin (Tursiops truncatus)". In Parker, S.T.; Mitchell, R.; Boccia, M. (eds.). Self-awareness in Animals and Humans: Developmental Perspectives. Cambridge University Press. pp. 361–379.

Delfour, F.; Marten, K. (2001). "Mirror image processing in three marine mammal species: Killer whales (Orcinus orca), false killer whales (Pseudorca crassidens) and California sea lions (Zalophus californianus)". Behavioural Processes. 53 (3): 181–190. doi:10.1016/s0376-6357(01)00134-6

Wiele kontrowersji - brak odpowiedzi i/lub zachowania nie zawsze oczywiste, ptaki, ryby, słonie i leopard

Kora mózgu – najbardziej zewnętrzna struktura mózgu człowieka i niektórych innych grup kręgowców. Składa się z ciał komórek nerwowych (stanowi więc część istoty szarej układu nerwowego). Pokrywa obie półkule kresomózgowia. Charakteryzuje się warstwową budową.

Filogenetycznie dzieli się na:

• korę nową (neocortex lub isocortex) składającą się z sześciu warstw, obecną wyłącznie u ssaków, zaangażowaną w odbieranie i przetwarzanie wrażeń zmysłowych, planowanie i wykonywanie ruchów dowolnych oraz procesy poznawcze (m.in. pamięć, myślenie, funkcje językowe).

• korę starą (archi- i paleocortex) składającą się z mniej niż sześciu warstw, obecną również u niższych grup kręgowców, tworzącą różne struktury układu limbicznego (m.in. hipokamp i węchomózgowie), który jest zaangażowany w procesy związane z emocjami, motywacją oraz w powstawanie niektórych rodzajów pamięci

Inne podejście do określenia, czy zwierzę niebędące człowiekiem jest świadome, wywodzi się z badań nad mową bierną u papug. Niektórzy badacze proponują, że poprzez bierne słuchanie dobrowolnej mowy zwierzęcia, można poznać myśli innego stworzenia i stwierdzić, że mówca jest świadomy. Ten rodzaj badań został pierwotnie wykorzystany do badania mowy dziecka w łóżeczku przez Weira (1962) oraz w badaniach wczesnej mowy u dzieci przez Greenfielda i innych (1976).

Mowa łóżeczkowa lub mowa w łóżeczku (ang Crib talk/speech) to monolog przed snem, wypowiadany przez małe dzieci przed snu. Zaczyna się około półtora roku życia i zwykle kończy się około drugiego i pół roku życia, choć może trwać dłużej. Składa się z konwersacyjnego dyskursu z podziałem na role, często zawierającego spójne semantycznie i składniowo sekwencje pytanie-odpowiedź. Może zawierać grę słów oraz fragmenty piosenek i rymowanek.

U zwierząt analiza "mowy" w kontekście prawa Zipfa - użyte do wskazania, czy dany zbiór danych o komunikacji zwierząt wskazuje na inteligentny język naturalny.

Prawo Zipfa lub prawo Estoupa-Zipfa – prawo opisujące zasadę częstotliwości użycia w dowolnym języku poszczególnych wyrazów. Głosi ono, że jeżeli dla jakiegokolwiek tekstu lub grupy tekstów ustala się wykaz wyrazów ułożonych w malejącym porządku częstotliwości ich występowania, to ranga (numer porządkowy) wyrazu jest odwrotnie proporcjonalna do częstotliwości, zatem iloczyn częstotliwości i rangi powinien być wielkością stałą[1].

Suzuki, Ryuji; Buck, John; Tyack, Peter (2005). "The use of Zipf's law in animal communication analysis" Animal Behaviour. 69 (1): F9–F17.

Argumenty krążą wokół zdolności zwierząt do odczuwania bólu i cierpienia. Cierpienie zakłada świadomość. Jeśli można wykazać, że zwierzęta cierpią w sposób podobny lub identyczny jak ludzie, wiele argumentów przeciwko ludzkiemu cierpieniu można by prawdopodobnie rozciągnąć na zwierzęta. Inni twierdzą, że ból może być demonstrowany przez niepożądane reakcje na negatywne bodźce, które są niecelowe lub nawet źle przystosowane. Jedną z takich reakcji jest zahamowanie transmarginalne, zjawisko obserwowane u ludzi i niektórych zwierząt, podobne do załamania psychicznego.

Zahamowanie transmarginalne - W psychologii, hamowanie transmarginalne, lub TMI, jest odpowiedzią organizmu na przytłaczające bodźce.

Opis: W obliczu ekstremalnego stresu lub bólu, ciało wyłączy się raczej niż pozwolić osobie znieść fizyczny lub psychiczny dyskomfort spowodowany. Tak więc osoba torturowana lub w inny sposób znosząca ekstremalne cierpienie straci przytomność. Ciało może również wyłączyć częściowo, na przykład z utratą wzroku, słuchu, używania kończyn, itp. Czynniki, które mogą prowadzić do tego stanu, obejmują zwiększenie poziomu dyskomfortu i zwiększenie nieprzewidywalności tego, kiedy dyskomfort będzie odczuwany. Istnieje pewien poziom progowy, przy którym następuje wyłączenie. Próg ten różni się w zależności od osoby, niektórzy wyłączają się wcześniej, podczas gdy inni są w stanie znieść większy dyskomfort.

Etapy TMI

Faza równoważna: kiedy reakcja odpowiada bodźcom, co jest uważane za normalne zachowanie podstawowe.

Faza paradoksalna: związana z odwróceniem ilości, występuje wtedy, gdy małe bodźce wywołują duże reakcje, a duże bodźce wywołują małe reakcje.

Faza ultra-paradoksalna: faza końcowa, związana z odwróceniem jakości, w której negatywna stymulacja powoduje pozytywne reakcje i odwrotnie.[2]

Organizm może przechodzić przez te etapy poprzez zwiększoną stymulację, przypadkową negatywną stymulację, odwrócenie pozytywnej i negatywnej stymulacji lub fizyczne osłabienie organizmu. Jak zauważył Pawłow, tolerancja na stymulację jest bardzo różna u różnych osób. Osoby o wysokiej wrażliwości mogą być nadmiernie pobudzone przez głośne dźwięki w kinie lub zamieszanie w tle dużego spotkania towarzyskiego. Inne osoby uznają te same bodźce za idealny poziom stymulacji, a nawet za zaniżony.

Organizm może być efektywnie altruistyczny bez samoświadomości, świadomości rozróżnienia między egoizmem a altruizmem, czy świadomości qualia u innych. Dzieje się tak poprzez proste reakcje na konkretne sytuacje, które przypadkiem przynoszą korzyści innym osobnikom w naturalnym środowisku organizmu. Gdyby samoświadomość prowadziła do konieczności istnienia mechanizmu empatii emocjonalnej dla altruizmu, a egoizm był domyślny w przypadku jego braku, wykluczałoby to ewolucję od stanu bez samoświadomości do stanu samoświadomości u wszystkich zwierząt społecznych. Zdolność teorii ewolucji do wyjaśnienia samoświadomości można uratować, porzucając hipotezę, że samoświadomość jest podstawą okrucieństwa.