Хүснэгт 1

Сүүлийн 20 жилд Монгол улсын бодит дотоодын нийт бүтээгдэхүүн /2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр/ жилд дунджаар 8 хувиар өсжээ. 2019 оны БДНБ 19 их наяд төгрөг бөгөөд энэ нь өмнөх оны үзүүлэлтээс 5 гаруй хувиар өндөр юм. Нийт ДНБ-д эзлэх салбарын ДНБ-ыг авч үзвэл хамгийн их хувийг уул, уурхай (20%), хөдөө аж ахуй (11%), бөөний ба жижиглэн худалдаа (14%) тус тус эзэлж байна. 2009 онд нийт ДНБ-ий 23%-ийг хөдөө аж ахуйн салбар, 19%-ийг уул уурхайн салбар бүрдүүлж байжээ. Өөрөөр хэлбэл, Монгол улсын эдийн засаг уул уурхайгаас хамаарах байдал сүүлийн жилүүдэд улам нэмэгдэж байна.

Column

Эдийн засгийн өсөлт

5.1%

Инфляцийн түвшин

5.2%

Ажилгүйдлийн түвшин

9.9%

Өрхийн сарын дундаж орлого (төг.)

1,343,428

Column {data-width= 400}

Column {data-width= 300}

Хүснэгт 1.2

Row {data-width = 500}

Тайлбар

  • Энэхүү хянах самбарын (Dashboard) зорилго бол Жулиа Бөрш болон Тара Синклайр нарын хийсэн Монгол улсын “Гарцын зөрүүг хэмжих нь” судалгааны ажлын өгөгдлийг сунгаж шаардлагатай эконометрик үнэлгээ хийх замаар графикуудыг шинэчлэх явдал юм.
  • Дээр дурдсан судалгааны ажлын гол зорилго нь гарцын зөрүүг хэмжих статистик шүүлтүүрийн аргуудыг өөр хооронд нь харьцуулж бодлого боловсруулахад тохиромжтой эсэхийг үнэлэхэд чиглэгдэж байна. Үүнд:
    • Шугаман хандлагын загвар
    • Ходрик-Прескотын шүүлтүүр
    • Кристяанө-Фицжералдын давтамжийн шүүлтүүр /mFilter багц/
    • Блэнчард-Куагийн задаргаа зэрэг багтана. /vars багц/
  • Энэ хэсэгт бодит ДНБ болон уул уурхайн бус ДНБ -ийн улирлын нөлөөг R программын seasonal багцын тусламжтай засварлав.

Бодит ДНБ (улирлын нөлөөг засварласан)

COlumn

X13-arima-seats

Бодит ДНБ

Уул уурхайн бус ДНБ

Хүснэгт 2

Row

Linear Trend - Output Gap

CF Filter

Column

HP-жилээр

HP-\(\lambda\) аар

HP болон MA(4)

Хүснэгт 2.2

Нэг хэмжээст хугацааны цувааны статистик шүүлтүүрүүдээр тооцсон гарцын зөрүүг харьцуулан харууллаа.

## Row {data-height = 900}

Статистик шүүлтүүрийн харьцуулалт

Хүснэгт 3

Блэнчард-Куагийн хязгаарлалт бүхий SVAR загвараар тооцсон үйлдвэрлэлийн зөрүүг бусад шүүлтүүрүүдийн үр дүнтэй нэгтгэн дүрслэв. Энэхүү нөхцөл нь шокуудыг урт хугацааны нөлөөтэй болон нөлөөгүй гэдгээр нь ялгах боломж олгодог ба мэдээж эрэлтийн шокыг урт хугацааны нөлөөгүй гэх хязгаарлалт тавих замаар гарцын зөрүүг хэмждэг. Нэг үгээр нийлүүлэлтийн хэсэг нь урт хугацаанд нөлөөтэй буюу хандлага, эрэлтийн хэсэг нь богино хугацааны хэлбэлзэл буюу мөчлөг болох юм.

Column

Инфляцийн түвшин : (Улиарлын нөлөөг засварласан, дундаж, улирал улирлаар,% -ийн өөрчлөлт)

Blanchard-Quah гарцын зөрүү

## Row

Гарцын зөрүүгийн харьцуулалт

Хүснэгт 4.1

Column

Гарцын зөрүү: Нийт ба уул уурхайн бус ДНБ, шугаман хандлага

Гарцын зөрүү: Нийт ба уул уурхайн бус ДНБ, Ходрик Прескот

Column

Ялгавар: Нийт ба уул уурхайн бус ДНБ, Шугаман хандлагаo

Ялгавар: Нийт ба уул уурхайн бус ДНБ, Ходрик Прескот

Хүснэгт 4.2

Column

Christiano-Fitzgerald Filter: Full sample asymmetric, I(1), with drift

Blanchard-Quah Output Gap

Column

Christiano-Fitzgerald Filter Full sample asymmetric, I(1), with drift

Blanchard-Quah Output Gap (Difference between overall and nonmineral GDP gap)

Хүснэгт 5

Column

Potential output

Blanchard-Quah Potential Output

Дүгнэлт

  • Уул уурхайн бүтээгдэхүүн нь хөгжиж буй улс орнуудын хувьд эрэлтээс хамаарал багатай бөгөөд бизнесийн мөчлөгийн дагуу хөдөлдөггүй. Шинэ орд газрын нээлт эсвэл нөөцийн хомсдол зэргээс үүсэх уул уурхайн үйлдвэрлэлийн хэлбэлзэл нь Потенциал ДНБ-д бүтцийн өөрчлөлт хэлбэрээр нөлөөлдөг. Түүнчлэн Монгол улсын уул уурхайн салбар нь ихэвчлэн гадаадын хөрөнгө оруулалттай, капиталд суурилсан, дотоодын ажил эрхлэлтэд маш бага нөлөөлдөг тул дотоодын нийт эрэлтэд чухал ач холбогдолгүй юм. Иймд гарцын зөрүүг нийт болон уул уурхайн бус хэмээн ангилан авч үзэх нь ач холбогдолтой юм. (Julia Bersch, 2011) Энэ хэсэгт өмнө дурдсан нэг хэмжээст статистик шүүлтүүрүүдийг уул уурхайн болон уул уурхайн бус өгөгдөл дээр ашиглаж зөрүүний цувааг харуулав. Мөн Бланчард-Куа хязгаарлалт бүхий SVAR загвараар тооцсон үйлдвэрлэлийн зөрүүг тооцон нэгтгэн харьцууллаа.
  • Үр дүнд нийт болон уул уурхайн бус ДНБ-үүдийн хувьд тооцсон гарцын зөрүү нь шүүлтүүр бүрийн хувьд ойролцоо гарсан байна. Шугаман хандлагын хувьд гарцын зөрүүний утга бусад шүүлтүүрүүдээс харьцангуй их бөгөөд 2000 оны эхний улирлаас 2003 оны сүүл хэсэг хүртэл эерэг, түүнээс 2012 он хүртэлх хугацаанд урт хугацаанд сөрөг утгатай гарсан байгаа нь анхаарал татаж байна. Кристяанө-Фицжералдын давтамжийн шүүлтүүрийг эс тооцвол шүүлтүүрүүд энэхүү хугацаанд хэлбэлзэл байга харагдаж байна. Нийт утгаар нь харвал Блэнчард-Канын хязгаарлалт бүхий гарцын зөрүү нь 2 цувааны хувьд хамгийн бага хэлбэлзэл, зөрүүтэй байна. Энэ нь нэмэлт макро эдийн засгийн хувьсагч болох инфляцийн нөлөөтэй холбоотой хэмээн үзэж байна. Өөрөөр Блэнчард-Канын нөхцөлийн ашиглан гарцын зөрүүг хэмжих нь үр ашигтай юм.

Зарим салбар