1. Χάρτες, επιλογή χωρών

Η παρούσα εργασία αφορά τη μελέτη δημογραφικών δεικτών χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης, καθώς και σύγκριση αυτών με τους αντίστοιχους της Ένωσης των 28 χωρών (EU28). Η Ευρώπη ανέκαθεν προκαλούσε το ενδιαφερον των μελετητών των κλάδων του πολιτισμού και της οικονομίας. Σήμερα ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον των μελετητών του κλάδου της Δημογραφίας αυτη τη φορά καθώς υπάρχουν προβλήματα που χρήζουν διαχρονικής κατανόησης για να επιλυθούν.

Οι χώρες που επιλέχθηκαν για να συγκριθούν οι δημογραφικοί τους δείκτες είναι 2 χώρες πληθυσμιακά ανόμοιες μεταξύ τους, μία στο Βορρά και μία στο Νότο. Οι χώρες αυτές, όπως φαίνεται από τον χάρτη που ακολουθεί, είναι η Δανία (DK) με πληθυσμό της τάξης των 5εκ. και η Ισπανία (ES) με πληθυσμό της τάξης των 45εκ οι οποίες θα συγκριθούν με την ΕΕ28 με πληθυσμό της τάξης των 500εκ.

2. Πληθυσμιακή μεταβολή

Για τη μελέτη της πληθυσμιακής μεταβολής, όπως και όλων των δεικτών που ακολουθούν, χρησιμοποιήθηκε η βάση δεδομένων της Eurostat από την οποία ανακτήθηκαν τα απαραίτητα δεδομένα. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται ο συνολικός πληθυσμός την 1η Ιανουαρίου για κάθε γεωγραφική περιοχή, στις 2 χρονικές στιγμές που επιλέχθηκαν.

Συνολικός πληθυσμός 1 Ιανουαρίου
year EU28 Denmark Spain
2003 490774614 5383507 41827838
2013 506682935 5602628 46727890

Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η έκφραση του δείκτη πληθυσμιακής μεταβολής σε διάφορες μορφές. Και οι 3 γεωγραφικές περιοχές περιοχές παρουσίασαν πληθυσμιακή αύξηση κατά την ελεγχόμενη 10ετία. Η Ισπανία ωστόσο παρουσιάζει μια μεγάλη δυναμική στην αύξηση του πληθυσμού της καθώς ο ρυθμός μεταβολής του πληθυσμού της είναι σχεδόν 3πλάσιος από τους αντίστοιχους της Δανίας και της ΕΕ28. Αν η δυναμική αυτή συνεχιστεί και στο μέλλον, η Ισπανία αναμένεται να διπλασιάσει τον πληθυσμό της σε 6 περίπου 10ετίες από σήμερα. Η κατάσταση δεν είναι ίδια για την Δανία που μεταβάλλει τον πληθυσμό της αργά και θα τον διπλασιάσει σε 17 10ετίες από σήμερα. Σε αυτό το σημείο θα έλεγε κανείς οτι αυτό οφείλεται στην μεγάλη διαφορά πληθυσμού μεταξύ των 2 αυτών χωρών. Πράγματι η Ισπανία έχει έναν πληθυσμό της τάξης των 45εκ και η Δανία 5.5εκ. Όμως η σύγκριση με τον πληθυσμό της ΕΕ28 που είναι της τάξης των 500εκ δείχνει πως τα αιτία για αυτήν την ανισότητα πρέπει να αναζητηθούν σε άλλους παράγοντες, όπως πχ. στην δομή του πληθυσμού ή στην εισρροή μεταναστών. Αν η αιτία για τον μεγαλύτερο ρυθμό μεταβολής του πληθυσμού της Ισπανίας ήταν τα 40εκ επιπλέον πληθυσμού που διαθέτει έναντι της Δανίας, τότε η ΕΕ28 που διαθέτει 450εκ επιπλέον θα αναμέναμε να παρουσιάζει καλύτερους δείκτες από αυτήν(την Ισπανία). Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, η ΕΕ28 παρουσιάζει χειρότερους δείκτες ακόμα και από τη Δανία.

Ερώτημα 1ο-πληθυσμιακή μεταβολή
μεταβλητή EU28 Denmark Spain
απόλυτη μεταβολή 15908321.00 219121.00 4900052.00
ρυθμός μεταβολής (%) 3.24 4.07 11.71
μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής (%) 0.32 0.41 1.17
περίοδος διπλασιασμού σε έτη 212.87 169.52 58.90

3. Πληθυσμιακές πυραμίδες - βασικοί ηλικιακοί δείκτες

Στον πίνακα που ακολουθεί έχει υπολογισθεί η αναλογία φύλλου στις 3 γεωγραφικές περιοχές. Παρατηρούμε πως και στις 3 περιοχές οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άνδρες. Παρατηρούμε επίσης πως το μερίδιο του ανδρικού πληθυσμού έναντι του γυναικείου, στην ελεγχόμενη 10ετία, αυξήθηκε και στις 3 περιοχές.

sex.ratio
έτος EU28 Denmark Spain
2003 94.92 97.84 96.51
2013 95.40 98.41 97.08

Από τους πίνακες που ακολουθούν διαπιστώνεται η γήρανση του πληθυσμού που συντελείται στην Ευρώπη και διαπιστώνεται και στις 3 περιοχές μελέτης. Όλοι οι δείκτες εξάρτησης έχουν επιδεινωθεί μέσα στην ελεγχόμενη 10ετία. Ο μισός πληθυσμός εξαρτάται από τον υπόλοιπο μισό. Η πιο ανησυχητική διαπίστωση είναι οτι ο πληθυσμός της ομάδας των ηλικιωμένων (65+) έχει ήδη ξεπεράσει σε αριθμό την ομάδα των παιδιών (0-14) και αυτό είναι μια τάση που διαπιστώνεται και στις 3 περιοχές.

Δείκτες εξάρτησης 2003
Δείκτης EU28 Denmark Spain
λόγος εξάρτησης νέων(0-14) 0.25 0.28 0.21
λόγος εξάρτησης ηλικιωμένων(65+) 0.24 0.22 0.25
λόγος ηλικιακής εξάρτησης 0.49 0.51 0.46
Δείκτης γήρανσης (στο συνολικό πληθυσμό) 0.16 0.15 0.17
Δείκτης γήρανσης (επί της ομάδας 0-14) 0.97 0.79 1.17
Δείκτες εξάρτησης 2013
Δείκτης EU28 Denmark Spain
λόγος εξάρτησης νέων(0-14) 0.24 0.27 0.23
λόγος εξάρτησης ηλικιωμένων(65+) 0.28 0.28 0.26
λόγος ηλικιακής εξάρτησης 0.51 0.55 0.49
Δείκτης γήρανσης (στο συνολικό πληθυσμό) 0.18 0.18 0.18
Δείκτης γήρανσης (επί της ομάδας 0-14) 1.17 1.02 1.17

Από τις πληθυσμιακές πυραμίδες που ακολουθούν διαπιστώνουμε πως οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες καθώς και στις 3 περιοχές στις μεγάλες ηλικίες είναι περισσότερες. Διαπιστώνουμε επίσης την βάση των πυραμίδων να είναι στενή που σημαίνει ολοένα και λιγότερες γεννήσεις. Η ομάδα των παιδιών που γεννήθηκαν την περίοδο 1960-1980, είναι η πολυπληθέστερη και στις 3 περιοχές και στις 2 χρονικές στιγμές. Ο πληθυσμός και στις 3 περιοχές χαρακτηρίζεται γηρασμένος και σταδιακά συρρικνούμενος.

[1] 5.1 4.1 4.1 2.1

[1] 4 2 4 2
[1] 5.1 4.1 4.1 2.1

[1] 4 2 4 2
## [1] 5.1 4.1 4.1 2.1

## [1] 4 2 4 2

4. Φυσική κίνηση, μεταναστευτικό ισοζύγιο

Το διάγραμμα που ακολουθεί απεικονίζει την φυσική κίνηση για τα ενιάμεσα έτη της ελεγχόμενης 10ετίας 2003-2013, ήτοι 2003-2012. Παρατηρούμε πως ο δείκτης έφτασε στην ανώτερη τιμή του και στις 3 περιοχές, την ίδια χρονιά, το 2008 και έκτοτε βαίνει μειούμενος.

Το μεταναστευτικό ισοζύγιο συνολικά για την ελεγχόμενη 10ετία έχει μειωθεί και στις 3 περιοχές. Η διακύμανσή του ωστόσο στα ενδιάμεσα έτη διαφέρει και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Ο δείκτης στην Ισπανία, μέχρι το 2011, ακολουθεί την γενικότερη τάση που επικράτησε στην ΕΕ28. Μετά το 2011, όμως που η κρίση άρχισε να βαθαίνει στις χώρες του Νότου, παρατηρούμε πως μειώθηκε το ισοζύγιο, την ίδια ώρα που αυξάνεται στο σύνολο της ΕΕ28. Στη Δανία που είναι χώρα του Βορρά αυξήθηκε επίσης. Φαίνεται δηλαδή πως η μετανάστευση προς την ΕΕ αυξάνεται αλλά είτε οι μετανάστες κατευθύνονται προς τις χώρες του Βορρά, είτε υπάρχει και μεγαλύτερη εσωτερική μετανάστευση από τις χώρες του Νότου προς αυτές του Βορρά, με την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Τα στοιχεία που θα διατεθούν από την Eurostat τα επόμενα χρόνια από τις άλλες χώρες του Νότου και του Βορρά, θα εξηγήσουν καλύτερα το φαινόμενο.

Ο ρυθμός φυσικής αύξησης ακολουθεί την ίδια τάση και στις 3 ελεγχόμενες περιοχές και όπως προαναφέρθηκε μεγιστοποιείται το έτος 2008.

Ο ρυθμός πληθυσμιακής μεταβολής(PGR), όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθει, παρουσιάζει σημαντική διακύμανση μεταξύ των περιοχών. Η Ισπανία ακολυθεί το ρυθμό της ΕΕ28, ενώ η Δανία έναν διαφορετικό. Αυτό πιθανόν να συμβαίνει λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους της Ισπανίας και της ΕΕ σε σχέση με τη Δανία που είναι κατά πολύ μικρότερη. Και οι 3 περιοχές όμως καταλήγουν στον ίδιο ρυθμό στο τέλος της ελεγχόμενης 10ετίας.

5. Θνησιμότητα - Γονιμότητα

Στους πίνακες που ακολουθούν έχουν υπολογιστεί ο ειδικός κατά ηλικία δείκτης γονιμότητας, και ο δείκτης ολικής γονιμότητας(total fertility rate). Παρατηρούμε οτι ο δείκτης ολικής γονιμότητας είναι πολύ χαμηλός και κάτω από το επίπεδο αντικατάστασης (2.1 παιδιά/γυναίκα) και στις 3 ελεγχόμενες περιοχές με την Ισπανία να βρίσκεται σε δυσμενέστερη κατάσταση.
Παρατηρούμε επίσης πως ο δείκτης της κατά ηλικία γονιμότητας λαμβάνει τη μέγιστη τιμή του στην ηλικιακή ομάδα 30-34 με αμέσως δεύτερη την ομάδα 25-29. Κάτω από την ηλικία των 20 ετών και άνω των 40 ο δείκτης λαμβάνει πολύ χαμηλές τιμές.

Δείκτης γονιμότητας κατά ηλικία για το έτος 2013 (x1000)
age.group EU28 Denmark Spain
From 10 to 14 years 0.16 0.00 0.13
From 15 to 19 years 11.60 4.23 8.33
From 20 to 24 years 45.02 34.77 26.64
From 25 to 29 years 89.69 108.04 54.46
From 30 to 34 years 97.31 120.11 85.80
From 35 to 39 years 52.38 53.84 60.74
From 40 to 44 years 11.22 10.41 14.44
From 45 to 49 years 0.67 0.57 0.91
50 years or over 0.05 0.06 0.05
Total fertility rate
EU28 Denmark Spain
1.54 1.66 1.26

Σε οτι αφορά το δείκτη θνησιμότητας παρατηρούμε, όπως είναι φυσικό, ο δείκτης να λαμβάνει τις μεγαλύτερες τιμές στις μεγάλες ηλικίες και να αυξάνεται όσο ανεβαίνει η ηλικιακή ομάδα, με εξαίρεση την ηλικιακή ομάδα των 0-5 που είναι μεγαλύτερη από την 5-10. Ο δείκτης είναι μεγαλύτερος στους άνδρες και στις 3 γεωγραφικές περιοχές. Η Δανία παρουσιάζει υψηλότερους δείκτες από την Ισπανία στις μεγαλύτερες ηλικίες.

Θνησιμότητα ανά ηλικιακή ομάδα και κατά φύλλο για το έτος 2013(x1000)
age.group Males.EU28 Females.EU28 Males.DK Females.DK Males.ES Females.ES
Less than 5 years 0.94 0.77 0.77 0.74 0.62 0.56
From 5 to 9 years 0.10 0.08 0.05 0.07 0.09 0.08
From 10 to 14 years 0.12 0.09 0.09 0.04 0.09 0.08
From 15 to 19 years 0.36 0.17 0.30 0.14 0.22 0.12
From 20 to 24 years 0.58 0.21 0.34 0.19 0.33 0.14
From 25 to 29 years 0.69 0.26 0.45 0.24 0.39 0.17
From 30 to 34 years 0.84 0.36 0.59 0.31 0.50 0.23
From 35 to 39 years 1.18 0.57 0.93 0.48 0.69 0.44
From 40 to 44 years 1.83 0.94 1.48 0.90 1.26 0.71
From 45 to 49 years 3.06 1.58 2.58 1.40 2.43 1.27
From 50 to 54 years 5.23 2.64 4.66 2.79 4.15 2.05
From 55 to 59 years 8.63 4.17 7.55 4.79 6.61 2.93
From 60 to 64 years 12.91 6.25 11.53 7.08 10.02 4.04
From 65 to 69 years 18.64 9.49 17.34 10.72 14.95 6.12
From 70 to 74 years 27.75 15.07 27.63 18.08 23.36 10.38
From 75 to 79 years 45.46 27.34 46.08 32.47 38.22 19.55
80 years or over 113.87 96.37 125.51 106.14 103.44 82.95