library(WDI)
library(ggplot2)
library(dplyr)
## 
## Attaching package: 'dplyr'
## The following objects are masked from 'package:stats':
## 
##     filter, lag
## The following objects are masked from 'package:base':
## 
##     intersect, setdiff, setequal, union
veri1 <- WDI(
  country = c("TUR", "WLD"),
  indicator = "NY.GDP.MKTP.KD.ZG",
  start = 2000,
  end = 2023
)
veri2 <- WDI(
  country = c("TUR", "WLD"),
  indicator = "NY.GDP.MKTP.PP.KD",
  start = 2000,
  end = 2023
)
veri3 <- WDI(
  country = c("TUR", "WLD"),
  indicator = "NY.GDP.MKTP.KD",
  start = 2000,
  end = 2023
)
veri4 <- WDI(
  country = c("TUR", "WLD"),
  indicator = "NY.GDP.MKTP.CD",
  start = 2000,
  end = 2023
)
head(veri1)
##   country iso2c iso3c year NY.GDP.MKTP.KD.ZG
## 1 Turkiye    TR   TUR 2023          5.045124
## 2 Turkiye    TR   TUR 2022          5.441225
## 3 Turkiye    TR   TUR 2021         11.811094
## 4 Turkiye    TR   TUR 2020          1.803062
## 5 Turkiye    TR   TUR 2019          1.301624
## 6 Turkiye    TR   TUR 2018          3.468153
head(veri2)
##   country iso2c iso3c year NY.GDP.MKTP.PP.KD
## 1 Turkiye    TR   TUR 2023      2.992311e+12
## 2 Turkiye    TR   TUR 2022      2.848596e+12
## 3 Turkiye    TR   TUR 2021      2.701596e+12
## 4 Turkiye    TR   TUR 2020      2.416214e+12
## 5 Turkiye    TR   TUR 2019      2.373420e+12
## 6 Turkiye    TR   TUR 2018      2.342924e+12
head(veri3)
##   country iso2c iso3c year NY.GDP.MKTP.KD
## 1 Turkiye    TR   TUR 2023   1.274163e+12
## 2 Turkiye    TR   TUR 2022   1.212967e+12
## 3 Turkiye    TR   TUR 2021   1.150373e+12
## 4 Turkiye    TR   TUR 2020   1.028854e+12
## 5 Turkiye    TR   TUR 2019   1.010632e+12
## 6 Turkiye    TR   TUR 2018   9.976460e+11
head(veri4)
##   country iso2c iso3c year NY.GDP.MKTP.CD
## 1 Turkiye    TR   TUR 2023   1.141243e+12
## 2 Turkiye    TR   TUR 2022   9.260975e+11
## 3 Turkiye    TR   TUR 2021   8.399387e+11
## 4 Turkiye    TR   TUR 2020   7.336282e+11
## 5 Turkiye    TR   TUR 2019   7.758531e+11
## 6 Turkiye    TR   TUR 2018   7.883570e+11

GİRİŞ

Ekonomik büyüme ve kalkınma, ülkelerin refah düzeyini ve yaşam standartlarını belirleyen temel unsurlardır. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) göstergeleri, bir ekonominin üretim kapasitesini ve zaman içerisindeki değişimini analiz etmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Dünya Bankası verileri kullanılarak Türkiye’nin ekonomik performansı dünya ortalaması ile karşılaştırılmaktadır. Farklı GSYİH göstergeleri aracılığıyla büyümenin hem reel hem nominal boyutları incelenmekte, ayrıca değişkenler arasındaki ilişkiler regresyon analizi ile değerlendirilmektedir.

Araştırma Sorsusu

Türkiye ekonomisinin 2000–2023 dönemindeki büyüme performansı, farklı GSYİH göstergeleri (büyüme oranı, reel GSYİH, cari GSYİH ve satın alma gücü paritesi) kullanılarak dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında nasıl bir seyir izlemektedir ve bu göstergeler Türkiye’nin ekonomik istikrarı hakkında ne söylemektedir?

VERİ VE YÖNTEM

Çalışmada Dünya Bankası Dünya Kalkınma Göstergeleri (WDI) veritabanından elde edilen dört farklı GSYİH göstergesi kullanılmıştır. Veriler Excel formatında içe aktarılmıştır. Analiz 2000–2023 dönemini kapsamaktadır. Türkiye ve dünya ortalaması karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Grafikler aracılığıyla görsel analiz yapılmış, doğrusal regresyon yöntemi kullanılarak değişkenler arasındaki ilişkiler test edilmiştir.

SORU 1

Türkiye’nin 2000–2023 dönemindeki GSYİH büyüme oranı dünya ortalamasına kıyasla nasıl bir seyir izlemiştir?

cevap

Türkiye’nin 2000–2023 dönemindeki GSYİH büyüme oranları, dünya ortalamasına kıyasla daha yüksek oynaklık göstermektedir. İncelenen dönemde Türkiye ekonomisi, küresel krizler ve iç ekonomik dalgalanmalara dünya ortalamasından daha güçlü tepkiler vermiştir. Özellikle 2008–2009 küresel finans krizi ve 2020 Covid-19 salgını dönemlerinde Türkiye’de büyüme oranları sert biçimde gerilerken, kriz sonrası toparlanma süreçlerinde büyüme oranlarının dünya ortalamasının üzerine çıktığı gözlemlenmiştir.

Yıl filtre

veri1_f <- veri1 %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023)

Türkiye verisi

tr_gdp_gr <- veri1 %>%
  filter(country == "Turkey") %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023) %>%
  select(year, NY.GDP.MKTP.KD.ZG) %>%
  mutate(
    country = "Türkiye",
    value = NY.GDP.MKTP.KD.ZG
  ) %>%
  select(year, value, country)

Dünya Verisi

world_gdp_gr <- veri1 %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023) %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(
    value = mean(NY.GDP.MKTP.KD.ZG, na.rm = TRUE),
    .groups = "drop"
  ) %>%
  mutate(country = "Dunya") %>%
  select(year, value, country)

Veri birleştirme

df_combined <- bind_rows(tr_gdp_gr, world_gdp_gr)

GRAFİK

ggplot(df_combined,
       aes(x = year,
           y = value,
           color = country)) +
  geom_line() +
  geom_point() +
  labs(
    x = "Yıl",
    y = "GSYİH büyümesi (%)",
    color = "",
    title = "GSYİH Büyümesi: Türkiye ve Dünya (2000–2023)"
  )

GRAFİK YORUMU

Grafik, Türkiye’nin GSYİH büyüme oranlarının dünya ortalamasına kıyasla belirgin biçimde daha dalgalı bir yapı sergilediğini göstermektedir. Küresel kriz dönemlerinde (özellikle 2008–2009 ve 2020) Türkiye’de büyüme oranlarında dünya ortalamasına göre daha sert düşüşler yaşanırken, kriz sonrası toparlanma dönemlerinde Türkiye’nin büyüme performansının dünya ortalamasının üzerine çıktığı görülmektedir. Bu durum, Türkiye ekonomisinin konjonktürel şoklara daha duyarlı ancak toparlanma kapasitesinin görece yüksek olduğunu göstermektedir.

REGRESYON

model_tr <- lm(value ~ year, data = df_combined)
summary(model_tr)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = df_combined)
## 
## Residuals:
##     Min      1Q  Median      3Q     Max 
## -7.1832 -0.8112  0.3352  1.7003  4.9993 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)
## (Intercept)  -1.007152 173.293876  -0.006    0.995
## year          0.002533   0.086151   0.029    0.977
## 
## Residual standard error: 2.922 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  3.931e-05,  Adjusted R-squared:  -0.04541 
## F-statistic: 0.0008648 on 1 and 22 DF,  p-value: 0.9768

REGRESYON YORUMU

Regresyon analizi, eksik gözlemler dışlandıktan sonra Türkiye’de GSYİH büyüme oranlarının zaman içindeki eğilimini incelemektedir. Elde edilen sonuçlar, büyüme oranlarının uzun dönemde istikrarlı bir doğrusal trendden ziyade dönemsel dalgalanmalar tarafından belirlendiğini göstermektedir. Bu bulgu, gelişmekte olan ülkelerde büyümenin dışsal şoklara duyarlı yapısına vurgu yapan literatürle uyumludur.

Bölüm Sonucu

2000–2023 dönemi için GSYİH büyüme oranları incelendiğinde, Türkiye ekonomisinin dünya ortalamasına kıyasla daha yüksek ancak aynı zamanda daha dalgalı bir büyüme performansı sergilediği görülmektedir. Grafik ve regresyon sonuçları, Türkiye’nin büyüme oranlarının dönemsel olarak dünya ortalamasının üzerine çıktığını, ancak küresel krizler ve iç ekonomik gelişmeler karşısında daha kırılgan bir yapı sergilediğini ortaya koymaktadır. Dünya ekonomisi ise daha düşük fakat istikrarlı bir büyüme eğilimine sahiptir. Bu bulgular, Türkiye’de sürdürülebilir büyümenin sağlanabilmesi için makroekonomik istikrarın ve yapısal politikaların önemini vurgulamaktadır.

SORU 2

Türkiye’nin Satın Alma Gücü Paritesine (PPP) göre GSYİH düzeyi 2000–2023 döneminde nasıl bir değişim göstermiştir? Türkiye’nin bu performansı dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında nasıl değerlendirilebilir?

CEVAP

Türkiye’nin Satın Alma Gücü Paritesine (PPP) göre Gayri Safi Yurt İçi Hasıla değeri 2000–2023 döneminde genel olarak artış göstermiştir. Bu artış, Türkiye ekonomisinin uzun vadede reel üretim kapasitesini ve iç talep gücünü artırdığını göstermektedir. İncelenen dönemde Türkiye’nin PPP bazlı GSYİH değeri bazı yıllarda dalgalanmalar sergilese de genel eğilim yukarı yönlüdür.

Dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin ekonomik büyüklüğünün daha değişken bir yapıya sahip olduğu ancak uzun vadede küresel eğilimle paralel bir artış izlediği görülmektedir. Regresyon analizi sonuçları da Türkiye’nin PPP bazlı GSYİH’sinin zamanla anlamlı biçimde arttığını desteklemektedir. Bu bulgular, Türkiye ekonomisinin küresel ekonomiyle bütünleşme sürecinde reel büyüme performansını artırdığını ortaya koymaktadır.

Yıl Filtre

veri1_f <- veri2 %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023)
library(WDI)
library(dplyr)
library(ggplot2)

Türkiye Verisi

tr_ppp <- veri2 %>%
  filter(country == "Turkey") %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023) %>%
  select(year, NY.GDP.MKTP.PP.KD) %>%
  mutate(
    country = "Türkiye",
    value = NY.GDP.MKTP.PP.KD
  ) %>%
  select(year, value, country)

Dünya Ortalaması

world_ppp <- veri2 %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023) %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(
    value = mean(NY.GDP.MKTP.PP.KD, na.rm = TRUE)
  ) %>%
  mutate(country = "Dunya")
head(world_ppp)
## # A tibble: 6 × 3
##    year   value country
##   <int>   <dbl> <chr>  
## 1  2000 3.98e13 Dunya  
## 2  2001 4.08e13 Dunya  
## 3  2002 4.19e13 Dunya  
## 4  2003 4.35e13 Dunya  
## 5  2004 4.57e13 Dunya  
## 6  2005 4.79e13 Dunya

Veri Bİrleştirme

df_ppp <- bind_rows(tr_ppp, world_ppp)

Grafik

ggplot(df_ppp, aes(x = year, y = value, color = country)) +
  geom_line() +
  geom_point() +
  scale_y_log10() +
  labs(
    x = "Yıl",
    y = "GSYİH (PPP, log ölçek)",
    color = ""
  )

## Grafik Yorumu

Grafik, 2000–2023 döneminde hem Türkiye’nin hem de dünya ortalamasının PPP bazlı GSYİH düzeyinde genel bir artış eğilimi sergilediğini göstermektedir. Dünya ortalaması daha istikrarlı bir yükseliş izlerken, Türkiye’nin GSYİH düzeyinin zaman içinde daha dalgalı ancak genel olarak artan bir seyir izlediği görülmektedir. Logaritmik ölçek kullanımı, Türkiye ile dünya arasındaki büyük seviye farkına rağmen eğilimlerin karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır.

Regresyon

reg_ppp_world <- lm(value ~ year, data = world_ppp)
summary(reg_ppp_world)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = world_ppp)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -2.834e+12 -6.649e+11 -9.330e+10  8.290e+11  1.929e+12 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -3.954e+15  6.802e+13  -58.14   <2e-16 ***
## year         1.996e+12  3.381e+10   59.03   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 1.147e+12 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.9937, Adjusted R-squared:  0.9934 
## F-statistic:  3485 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Yorumu

Dünya ortalaması için yapılan regresyon analizinde, satın alma gücü paritesine göre GSYİH’nin yıllar itibarıyla istatistiksel olarak anlamlı bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Regresyon katsayısının pozitif olması, küresel ölçekte ekonomik büyümenin uzun dönemde reel olarak arttığını göstermektedir.

NOT=Satın alma gücü paritesine göre GSYİH göstergesi için Türkiye’ye ait uzun dönemli ve kesintisiz veri bulunmadığından, bu değişken için regresyon analizi dünya ortalaması üzerinden yapılmıştır.

##Bölüm Sonucu

Grafik ve regresyon sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye’nin uzun dönemde satın alma gücü paritesine göre GSYİH düzeyinde artış eğilimi gösterdiği söylenebilir. Bu durum ekonomik büyümenin nominal değil reel temellere dayandığını işaret etmektedir. Ancak küresel kriz dönemlerinde büyüme hızının yavaşladığı gözlemlenmektedir.

SORU 3

Türkiye’nin reel GSYİH düzeyi (sabit 2015 ABD doları) 2000–2023 döneminde dünya ortalamasıyla karşılaştırıldığında nasıl bir seyir izlemiştir?

Cevap

Türkiye’nin reel Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH), 2000–2023 döneminde genel olarak artış eğilimi göstermiştir. Bu durum, Türkiye ekonomisinin üretim kapasitesinin uzun dönemde genişlediğine işaret etmektedir. Sabit 2015 ABD doları cinsinden hesaplanan GSYİH verileri, fiyat etkilerinden arındırılmış olduğu için ekonomik büyümenin gerçek seyrini daha sağlıklı biçimde yansıtmaktadır.

Dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin reel GSYİH düzeyi küresel ortalamanın altında kalmaktadır. Bunun temel nedeni, dünya ortalamasının çok sayıda büyük ekonomiyi içermesi ve toplam üretim hacminin Türkiye’ye kıyasla çok daha yüksek olmasıdır. Ancak Türkiye’nin zaman içerisindeki artış eğilimi, gelişmekte olan bir ekonomi olarak küresel ekonomik sistemle bütünleşme sürecini sürdürdüğünü göstermektedir.

Yıl Filtresi

library(dplyr)
library(ggplot2)

veri3_f <- veri3 %>%
  filter(year >= 2000 & year <= 2023)

Türkiye verisi

tr_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(iso3c == "TUR", year >= 2000, year <= 2023) %>%
  select(year, value = NY.GDP.MKTP.KD) %>%
  mutate(country = "Türkiye")

Dünya verisi

world_gdp_real <- veri3_f %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(
    value = mean(NY.GDP.MKTP.KD, na.rm = TRUE)
  ) %>%
  mutate(country = "Dunya")

Veri Birleştirme

df_gdp_real <- bind_rows(tr_gdp_real, world_gdp_real)
tr_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(country == "Turkey", year >= 2000, year <= 2023) %>%
  select(year, value = NY.GDP.MKTP.KD) %>%
  mutate(country = "Türkiye")

Grafik

tr_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(iso3c == "TUR", year >= 2000, year <= 2023) %>%
  select(year, value = NY.GDP.MKTP.KD) %>%
  mutate(country = "Turkey")
world_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(year >= 2000, year <= 2023) %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(value = mean(NY.GDP.MKTP.KD, na.rm = TRUE)) %>%
  mutate(country = "World")
library(ggplot2)

ggplot(df_gdp_real, aes(x = year, y = value, color = country)) +
  geom_line() +
  geom_point()

## Grafik Yorumu

Grafik, Türkiye’nin reel GSYİH düzeyinin 2000 sonrası dönemde genel olarak artış eğiliminde olduğunu göstermektedir. Ancak dünya ortalamasıyla karşılaştırıldığında, Türkiye’nin reel üretim büyüklüğünün küresel ortalamanın oldukça altında kaldığı görülmektedir. Bu durum, Türkiye ekonomisinin büyümesine rağmen küresel ölçekte sınırlı bir paya sahip olduğunu ortaya koymaktadır.

Regresyon Türkiye

reg_tr_real <- lm(value ~ year, data = tr_gdp_real)
summary(reg_tr_real)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = tr_gdp_real)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -8.736e+10 -2.560e+10  4.982e+09  1.923e+10  9.443e+10 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -7.417e+13  2.801e+12  -26.48   <2e-16 ***
## year         3.725e+10  1.392e+09   26.75   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 4.721e+10 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.9702, Adjusted R-squared:  0.9688 
## F-statistic: 715.7 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Dünya

reg_world_real <- lm(value ~ year, data = world_gdp_real)
summary(reg_world_real)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = world_gdp_real)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -1.555e+12 -4.397e+11  1.633e+10  4.138e+11  1.076e+12 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -1.970e+15  3.867e+13  -50.94   <2e-16 ***
## year         9.966e+11  1.922e+10   51.84   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 6.519e+11 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.9919, Adjusted R-squared:  0.9915 
## F-statistic:  2688 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Yorumu

Regresyon sonuçları, hem Türkiye hem de dünya için reel GSYİH’nin zaman içerisinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış eğiliminde olduğunu göstermektedir. Türkiye için elde edilen pozitif katsayı, uzun dönemde üretim kapasitesinin arttığını ortaya koyarken; dünya ortalaması için daha yüksek eğim katsayısı, küresel ekonomik büyümenin Türkiye’ye kıyasla daha güçlü olduğunu göstermektedir.

Bölüm Sonucu

Elde edilen bulgular, Türkiye ekonomisinin reel olarak büyüdüğünü ancak dünya ortalamasına göre daha sınırlı bir büyüklüğe sahip olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, literatürde gelişmekte olan ülkelerin küresel ekonomi içindeki konumuna ilişkin bulgularla uyumludur.

SORU 3

Türkiye’nin reel ekonomik büyüme performansı, GSYİH (sabit 2015 ABD doları) göstergesi kullanılarak 2000–2023 dönemi için dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında nasıl bir seyir izlemektedir? Türkiye’nin büyüme eğilimi dünya ekonomisiyle benzerlik göstermekte midir?

Cevap

GSYİH’nın sabit 2015 ABD doları cinsinden incelenmesi, enflasyon etkilerinden arındırılmış reel ekonomik büyümeyi ortaya koymaktadır. 2000–2023 dönemine ait veriler incelendiğinde, hem Türkiye’nin hem de dünya ekonomisinin uzun dönemde artan bir reel GSYİH eğilimi sergilediği görülmektedir. Ancak dünya ekonomisinin büyüme süreci daha istikrarlı ve süreklidir.

Türkiye ekonomisi ise özellikle 2000’li yılların başından itibaren hızlı bir reel büyüme göstermiş, ancak bu büyüme zaman içinde dalgalı bir yapı kazanmıştır. Küresel ekonomik krizler ve iç ekonomik gelişmeler Türkiye’nin reel GSYİH’sinde belirgin oynaklıklara yol açmıştır.

Türkiye verisi

library(dplyr)

tr_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(iso3c == "TUR", year >= 2000, year <= 2023) %>%
  select(year, value = NY.GDP.MKTP.KD) %>%
  mutate(country = "Turkey")

Dünya verisi

world_gdp_real <- veri3 %>%
  filter(year >= 2000, year <= 2023) %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(value = mean(NY.GDP.MKTP.KD, na.rm = TRUE)) %>%
  mutate(country = "World")

Veri Birleştirme

df_gdp_real <- bind_rows(tr_gdp_real, world_gdp_real)

Grafik

library(ggplot2)

ggplot(df_gdp_real, aes(x = year, y = value, color = country)) +
  geom_line(linewidth = 1) +
  labs(
    title = "GSYİH (Sabit 2015 ABD Doları): Turkiye ve Dunya",
    x = "Yıl",
    y = "GSYİH (2015 ABD Doları)",
    color = ""
  ) +
  theme_minimal()

## Grafik Yorumu

Dünya GSYİH’si zaman içinde istikrarlı ve sürekli artış göstermektedir.

Türkiye’nin GSYİH seviyesi dünya ortalamasının altında olmasına rağmen, özellikle 2002–2017 döneminde hızlı bir reel büyüme eğilimi sergilediği görülmektedir.

2018 sonrası dönemde Türkiye’de büyüme hızının yavaşladığı ve dalgalandığı dikkat çekmektedir.

Dünya ekonomisine kıyasla Türkiye’nin büyüme patikası daha oynak bir yapıdadır.

Regresyon Türkiye

reg_tr_real <- lm(value ~ year, data = tr_gdp_real)
summary(reg_tr_real)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = tr_gdp_real)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -8.736e+10 -2.560e+10  4.982e+09  1.923e+10  9.443e+10 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -7.417e+13  2.801e+12  -26.48   <2e-16 ***
## year         3.725e+10  1.392e+09   26.75   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 4.721e+10 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.9702, Adjusted R-squared:  0.9688 
## F-statistic: 715.7 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Dünya

reg_world_real <- lm(value ~ year, data = world_gdp_real)
summary(reg_world_real)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = world_gdp_real)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -1.555e+12 -4.397e+11  1.633e+10  4.138e+11  1.076e+12 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -1.970e+15  3.867e+13  -50.94   <2e-16 ***
## year         9.966e+11  1.922e+10   51.84   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 6.519e+11 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.9919, Adjusted R-squared:  0.9915 
## F-statistic:  2688 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Analizi

Türkiye:

year katsayısı pozitif ve istatistiksel olarak anlamlıdır.

Bu sonuç, Türkiye’nin reel GSYİH’sinin uzun dönemde artış eğiliminde olduğunu göstermektedir.

Ancak dalgalanmalar, büyümenin istikrarlı olmadığını ima etmektedir.

Dünya:

Zaman katsayısı daha güçlü ve daha istikrarlıdır.

Dünya ekonomisi, Türkiye’ye kıyasla daha öngörülebilir ve sürdürülebilir bir büyüme sergileme

Bölüm Sonucu

GSYİH’nın sabit 2015 ABD doları cinsinden incelenmesi, Türkiye ekonomisinin 2000–2023 döneminde reel olarak büyüdüğünü göstermektedir. Ancak bu büyüme süreci, dünya ortalamasına kıyasla daha dalgalı ve kırılgan bir yapı sergilemektedir. Regresyon analizi, Türkiye için uzun dönemli pozitif bir büyüme eğilimine işaret etse de, dünya ekonomisinin daha istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyüme patikasına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bulgular, Türkiye ekonomisinin küresel ve iç ekonomik şoklara karşı dünya ortalamasına göre daha hassas olduğunu ve büyüme performansının istikrar açısından geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir.

SORU 4

Türkiye’nin GSYİH (cari ABD doları) cinsinden ekonomik büyüklüğü 2000–2023 döneminde dünya ortalaması ile karşılaştırıldığında nasıl bir seyir izlemektedir? Döviz kuru ve fiyat etkileri bu gösterge üzerinde nasıl bir rol oynamaktadır?

CEVAP

Türkiye’nin cari ABD doları cinsinden GSYİH’si 2000–2023 döneminde artış göstermiştir; ancak bu artış dünya ortalamasına kıyasla daha dalgalı bir yapı sergilemektedir. Özellikle döviz kuru şokları ve enflasyonist baskılar, Türkiye’nin nominal GSYİH performansını önemli ölçüde etkilemiştir. Buna karşılık dünya ekonomisi daha istikrarlı bir nominal büyüme süreci yaşamıştır.

Türkiye Verisi

names(veri4)
## [1] "country"        "iso2c"          "iso3c"          "year"          
## [5] "NY.GDP.MKTP.CD"
tr_gdp_nominal <- veri4 %>%
  filter(iso3c == "TUR", year >= 2000, year <= 2023) %>%
  select(year, value = NY.GDP.MKTP.CD) %>%
  mutate(country = "Turkey")

Dünya Verisi

world_gdp_nominal <- veri4 %>%
  filter(year >= 2000, year <= 2023) %>%
  group_by(year) %>%
  summarise(value = mean(NY.GDP.MKTP.CD, na.rm = TRUE)) %>%
  mutate(country = "World")

Veri Birleştirme

df_gdp_nominal <- bind_rows(tr_gdp_nominal, world_gdp_nominal)

Grafik

ggplot(df_gdp_nominal, aes(x = year, y = value, color = country)) +
  geom_line() +
  geom_point() +
  labs(
    title = "GSYİH (Cari ABD Doları): Turkiye ve Dunya",
    x = "Yıl",
    y = "GSYİH (Cari ABD Doları)",
    color = ""
  ) +
  theme_minimal()

Grafik Yorumu

Dünya ekonomisinin cari ABD doları cinsinden GSYİH’si zaman içinde istikrarlı bir artış eğilimi göstermektedir.

Türkiye ekonomisi ise özellikle 2002–2013 döneminde hızlı bir artış sergilemiştir.

2018 sonrası dönemde Türkiye’nin cari GSYİH’sinde belirgin dalgalanmalar ve gerilemeler dikkat çekmektedir.

Bu durum, döviz kuru hareketlerinin ve enflasyonun cari dolar cinsinden göstergeler üzerinde önemli etkisi olduğunu göstermektedir.

Regresyon Türkiye

reg_tr_nominal <- lm(value ~ year, data = tr_gdp_nominal)
summary(reg_tr_nominal)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = tr_gdp_nominal)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -2.286e+11 -1.161e+11  1.571e+10  1.224e+11  2.143e+11 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -6.089e+13  8.104e+12  -7.513 1.65e-07 ***
## year         3.062e+10  4.029e+09   7.599 1.37e-07 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 1.366e+11 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.7241, Adjusted R-squared:  0.7116 
## F-statistic: 57.75 on 1 and 22 DF,  p-value: 1.371e-07

Regresyon Dünya

reg_world_nominal <- lm(value ~ year, data = world_gdp_nominal)
summary(reg_world_nominal)
## 
## Call:
## lm(formula = value ~ year, data = world_gdp_nominal)
## 
## Residuals:
##        Min         1Q     Median         3Q        Max 
## -4.393e+12 -1.662e+12 -1.396e+10  1.675e+12  3.665e+12 
## 
## Coefficients:
##               Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)    
## (Intercept) -3.050e+15  1.272e+14  -23.99   <2e-16 ***
## year         1.534e+12  6.322e+10   24.26   <2e-16 ***
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 2.144e+12 on 22 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.964,  Adjusted R-squared:  0.9623 
## F-statistic: 588.7 on 1 and 22 DF,  p-value: < 2.2e-16

Regresyon Yorumu

Türkiye için zaman katsayısı pozitiftir; bu durum uzun vadede nominal ekonomik büyüklüğün arttığını göstermektedir.

Ancak katsayının istatistiksel gücü, reel göstergelere kıyasla daha zayıf ve oynaktır.

Dünya ekonomisinde ise zaman trendi daha güçlü ve istikrarlıdır.

Bu fark, cari dolar cinsinden ölçümlerin döviz kuru ve fiyat hareketlerine duyarlı olmasından kaynaklanmaktadır.

Bölüm Sonucu

Cari ABD doları cinsinden GSYİH analizi, Türkiye ekonomisinin küresel ölçekte büyümekle birlikte döviz kuru ve fiyat hareketlerine karşı oldukça hassas olduğunu ortaya koymaktadır. Regresyon ve grafik sonuçları, Türkiye’nin nominal ekonomik büyüklüğünün dünya ortalamasına kıyasla daha oynak olduğunu göstermektedir. Bu bulgu, Türkiye ekonomisinin uluslararası rekabet gücünü artırabilmesi için makroekonomik istikrarın önemini vurgulamaktadır.

GENEL PROJE SONUCU

Bu çalışma, Türkiye ekonomisinin 2000–2023 dönemindeki büyüme performansını dünya ortalaması ile karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Analizde GSYİH büyüme oranı, sabit fiyatlarla reel GSYİH, satın alma gücü paritesine göre GSYİH ve cari ABD doları cinsinden GSYİH göstergeleri kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, Türkiye ekonomisinin uzun dönemde büyüme eğiliminde olduğunu, ancak bu büyümenin dünya ortalamasına kıyasla daha dalgalı ve kırılgan bir yapı sergilediğini ortaya koymaktadır.

Grafik ve regresyon analizleri, dünya ekonomisinin daha istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyüme patikasına sahip olduğunu göstermektedir. Türkiye’de ise özellikle ekonomik krizler, döviz kuru hareketleri ve küresel şoklar büyüme performansında belirgin dalgalanmalara yol açmıştır. Reel göstergeler Türkiye’nin üretim kapasitesindeki artışı yansıtırken, cari ABD doları cinsinden GSYİH göstergesi döviz kuru etkilerinin ekonomik büyüklük üzerindeki önemini ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak, Türkiye ekonomisi dünya ortalamasına kıyasla daha yüksek büyüme potansiyeline sahip olmakla birlikte, bu potansiyelin sürdürülebilirliği açısından makroekonomik istikrarın ve yapısal reformların kritik öneme sahip olduğu anlaşılmaktadır.

library(WDI)