Analiza dyskursu publicznego

Debata o wolności w Kanale Zero

Autor
Afiliacje
Piotr Zamaro

Wydział Nauk Społecznych

Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Opublikowano

15 maja 2025


1 Wstęp

W dobie mediów cyfrowych debata publiczna coraz częściej przybiera formę transmitowanych na żywo rozmów, w których uczestnicy reprezentują odmienne poglądy i strategie komunikacyjne. Tego typu formaty, dostępne na platformach takich jak YouTube, stają się istotnym miejscem kształtowania opinii społecznej, a jednocześnie narzędziem oddziaływania na widza.

Celem pracy jest analiza dyskursu publicznego na przykładzie debaty pt. „Gdzie są granice naszej wolności?” zrealizowanej na Kanale Zero. Materiał, opublikowany 4 lipca 2024 roku, porusza temat regulacji sprzedaży alkoholu i granic ingerencji państwa w życie obywateli. Zastosowano jakościową metodę krytycznej analizy dyskursu, obejmującą zarówno treść wypowiedzi uczestników, jak i kontekst wizualny, medialny oraz ideologiczny. W badaniu zidentyfikowano strategie komunikacyjne, sposoby prezentowania argumentów oraz struktury perswazji i reprezentacji społecznych. Analiza ukazuje, w jaki sposób format debaty internetowej kształtuje narracje o wolności i wpływa na odbiór przekazu w przestrzeni publicznej


2 Materiał badawczy

2.1 Dobór materiału

Przedmiotem analizy jest publicznie dostępny materiał audiowizualny dostępny na platformie YouTube i transmitowany w dniu 4 lipca 2024 roku, zatytułowany Gdzie są granice naszej wolności?1. Jest to debata z udziałem czatu oraz telefonami od widzów. Tematyka debaty dotyczy sfery wolności. Gdzie są granice naszej wolności?” Debata dotyczy sprzedaży alkoholu. Czy państwo powinno ingerować i wprowadzić regulacje? Odbiorcami treści na Kanale Zero są osoby w różnym wieku, jednak szczególnie popularny jest wśród osób w wieku 30 lat i starszych2.

Materiał został wybrany ze względu na:

  • duży zasięg odbiorców (342 000 wyświetleń i 1600 komentarzy)
  • aktualność i kontrowersyjność tematu (państwowa regulacja sprzedaży alkoholu),
  • pluralizm poglądów i wysoka dynamika wymiany opinii,
  • dostępność materiału audiowizualnego


Załącznik 1. Materiał źródłowy

Źródło: Kanał Zero


2.2 Metryczka


  • Data publikacji: 4 lipca 2024
  • Miejsce: Kanał internetowy Kanał Zero
  • Tytuł: Gdzie są granice naszej wolności?
  • Temat: Debata dotyczy sprzedaży alkoholu. Czy państwo powinno ingerować i wprowadzić regulacje?
  • Format: Debata transmitowana na żywo z udziałem telefonów od widzów
  • Medium: Internet
  • Nośnik: Materiał audiowizualny dostępny na platformie YouTube
  • Odbiorca docelowy: Subskrybenci Kanału Zero, głównie mężczyźni 30+


3 Metodyka

Analiza przeprowadzona w niniejszym opracowaniu opiera się na podejściu mieszanym – łączącym elementy krytycznej analizy dyskursu (CDA), analizy semantycznej, oceny przestrzeni wizualnej oraz ilościowej analizy czasu wypowiedzi. Głównym źródłem odniesienia były koncepcje Teuna A. van Dijka 3, Ruth Wodak 4 oraz podejście zaprezentowane przez Małgorzatę Lisowską-Magdziarz5. Celem było uchwycenie formy językowej i ideologicznej treści debaty, a także ocena struktury wizualnej oraz dynamiki uczesników debaty/


3.1 Charakterystyka materiału badawczego

  • Cel: Określenie głównych cech materiału audiowizualnego i kontekstu jego publikacji.
  • Zakres: Czas emisji, medium, format, tematyka, profil odbiorcy.
  • Rola: Kontekstualizacja debaty jako przedmiotu analizy dyskursu w przestrzeni cyfrowej.


3.2 Wizualna ocena przestrzeni komunikacyjnej

  • Cel: Identyfikacja elementów wizualnych mających wpływ na odbiór debaty oraz strukturę interakcji.

  • Metody:

    • Miejsce: Lokalizacja i charakter studia (np. format debaty live, YouTube).
    • Układ i przestrzeń: Kompozycja kadru, estetyka, kolorystyka, symbolika wizualna.
    • Uczestnicy i ich rozmieszczenie: Analiza ustawienia przy stole, relacji wizualnych, sposobu inscenizacji debaty.


3.3 Analiza semantyczna

  • Cel: Zbadanie języka uczestników i sposobu konstruowania znaczeń.

  • Metody:

    • Analiza słów kluczowych – identyfikacja najczęściej używanych pojęć tematycznych (np. wolność, regulacja, alkohol).
    • Identyfikacja strategii komunikacyjnych – klasyfikacja sposobów argumentacji i narracji (np. emocjonalne, eksperckie, ironiczne).
    • Ocena słownictwa i frazeologii – styl wypowiedzi, poziom języka, charakterystyczne sformułowania.
    • Środki perswazji i manipulacji – analiza wpływu wypowiedzi na odbiorcę (np. odwołania do emocji, ironia, moralizowanie).
    • Wybiegi erystyczne – rozpoznanie technik służących dominacji w debacie (np. ironia, fałszywe alternatywy, argumenty ad personam).


3.4 Krytyczna analiza dyskursu (CDA)

  • Cel: Ujawnienie głębszych struktur ideologicznych obecnych w debacie.

  • Metody:

    • Reprezentacje społeczne – sposoby przedstawiania obywatela, państwa, wolności, rynku i instytucji.
    • Narracje i tożsamości – identyfikacja dominujących idei.


3.5 Analiza ilościowa – czas wypowiedzi uczestników

  • Cel: Określenie aktywności poszczególnych uczestników debaty.
  • Metody:
    • Zliczenie liczby wypowiedzi każdego uczestnika.
    • Obliczenie łącznego czasu wypowiedzi (na podstawie minut i sekund rozpoczęcia i zakończenia segmentów).
    • Wyznaczenie średniej długości jednej wypowiedzi (w sekundach).


Tabela 1. Charakterystyka zastosowanych metod

Obszar analizy Narzędzie / podejście Cel szczegółowy
Treść materiału Ogląd i segmentacja Identyfikacja tematów i struktury debaty
Język Analiza semantyczna Rozpoznanie strategii perswazji i środków wyrazu
Obraz i przestrzeń Analiza wizualna Interpretacja scenografii, kompozycji i symboliki studia
Ideologia i wartości Krytyczna analiza dyskursu (CDA) Identyfikacja przekazów i reprezentowanych poglądów
Medium i kontekst Analiza formatu, charakterystyka medium Ocena wpływu środowiska komunikacyjnego (YouTube)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


3.6 Ograniczenia badania

  • Analiza dotyczy fragmentu jednej debaty.
  • Oceny stylu i strategii wypowiedzi opierają się na subiektywnej interpretacji.
  • Subiektywny wybór punktu odcięcia materiału


4 Strony uczestniczące w dyskursie

4.1 Krzysztof Stanowski

Krzysztof Stanowski pełni rolę moderatora i gospodarza debaty, a jednocześnie jest właścicielem i twarzą Kanału Zero. Jego obecność w debacie jest znacząca nie tylko jako osoby zadającej pytania, lecz także jako aktywny uczestnik kształtujący ramy debaty i styl rozmowy. Stanowski reprezentuje styl komunikacji charakterystyczny dla nowych mediów: jest bezpośredni, dynamiczny, często ironiczny, co wpływa na ton całego wydarzenia. W kontekście analizy dyskursu należy go postrzegać jako figurę kontrolującą interakcję, a zarazem twórcę przestrzeni komunikacyjnej, w której dochodzi do ścierania się różnych narracji ideologicznych.


4.2 Dr hab. Robert Gwiazdowski

Dr hab. Robert Gwiazdowski to ekonomista, prawnik i komentator życia publicznego, występujący w debacie jako ekspert reprezentujący liberalne podejście do roli państwa. W kontekście analizy dyskursu publicznego pełni rolę uczestnika legitymizującego argumentację wolnorynkową, często odwołując się do logiki prawa, ekonomii i wolności jednostki. Jego wypowiedzi są rzeczowe i służą kontrastowaniu perspektywy libertariańskiej z postulatami interwencjonizmu społecznego.


4.3 Piotr Liroy-Marzec

Piotr Liroy-Marzec, były poseł i artysta znany z działalności muzycznej, w analizowanej debacie występuje jako reprezentant doświadczenia praktycznego i antysystemowego punktu widzenia. Jego wypowiedzi odwołują się do osobistych przeżyć i praktyki legislacyjnej, co wzmacnia ich autentyczność i perswazyjność. W kontekście analizy dyskursu publicznego pełni rolę przedstawiciela narracji wolnościowej, który sprzeciwia się nadmiernej regulacji przez państwo, stosując język emocjonalny, potoczny i często konfrontacyjny, co czyni go nośnikiem dyskursu tożsamościowego i sprzeciwu wobec elit.


4.4 Dr Maria Banaszak

Dr Maria Banaszak, socjolożka i ekspertka w zakresie polityki społecznej, w analizowanej debacie reprezentuje perspektywę zdrowia publicznego i odpowiedzialności społecznej państwa. Jej wypowiedzi są wyważone, oparte na danych i wiedzy naukowej, co w kontekście analizy dyskursu publicznego plasuje ją jako rzeczniczkę dyskursu eksperckiego i racjonalnego interwencjonizmu. Banaszak stosuje język specjalistyczny i argumentację opartą na skutkach społecznych, kontrastując tym samym z emocjonalnymi i wolnościowymi narracjami innych uczestników debaty.


4.5 Sławomir Jastrzębowski

Sławomir Jastrzębowski, dziennikarz i publicysta, w analizowanej debacie pełni rolę komentatora reprezentującego liberalno-gospodarczą i konserwatywnie-kulturową perspektywę. Jego wypowiedzi cechuje retoryczna swoboda, ironia i prowokacyjny ton, co sprawia, że funkcjonuje jako inicjator napięć i polaryzacji stanowisk. Jako postać medialna operuje językiem prostym, często skrajnym, co przyciąga uwagę odbiorców, ale jednocześnie spłaszcza złożoność problemu.


4.6 Jan Śpiewak

Jan Śpiewak, aktywista miejski i działacz społeczny, w analizowanej debacie występuje jako reprezentant dyskursu sprawiedliwości społecznej i krytyki systemowej. Jego wypowiedzi są nacechowane silnym zaangażowaniem emocjonalnym i często przybierają formę prospołeczną – wskazuje na wpływ lobbystów, hipokryzję władzy i niesprawiedliwość regulacji. W kontekście analizy dyskursu publicznego Śpiewak pełni rolę demaskatora nierówności i rzecznika interesu publicznego, stosując język opozycyjny, moralizujący i społecznie uwrażliwiony, który konfrontuje się z narracjami wolnorynkowymi i indywidualistycznymi.


4.7 Relacje między stronami

Krzysztof Stanowski jako prowadzący balansuje między stronami, nadając debacie rytm, ale jednocześnie wprowadza element prowokacji, co pogłębia różnice stanowisk. Relacje pomiędzy uczestnikami debaty mają zróżnicowany charakter. Z jednej strony obserwujemy momenty merytorycznej współpracy i wymiany argumentów, z drugiej wyraźne spory światopoglądowe. Uczestnicy tworzą dwubiegunową strukturę debaty, w której ścierają się narracje wolnościowe i antyregulacyjne z narracjami prospołecznymi i interwencjonistycznymi.


5 Wizualna ocena przestrzeni komunikacyjnej

5.1 Metodologia

  • Cel: Identyfikacja elementów wizualnych mających wpływ na odbiór debaty oraz strukturę interakcji.

  • Metody:

    • Miejsce: Lokalizacja i charakter studia (np. format debaty live, YouTube).
    • Układ i przestrzeń: Kompozycja kadru, estetyka, kolorystyka, symbolika wizualna.
    • Uczestnicy i ich rozmieszczenie: Analiza ustawienia przy stole, relacji wizualnych, sposobu inscenizacji debaty.


5.2 Wyniki

5.2.1 Miejsce: Studio Kanału Zero w Warszawie

Kanał Zero to kanał publicystyczno-rozrywkowy na YouTube, założony przez Krzysztofa Stanowskiego, który łączy elementy dziennikarstwa, debaty i form rozrywkowych charakterystycznych dla nowych mediów.

Charakterystyka formatu debat w Kanale Zero:

  • Forma: moderowana rozmowa z udziałem gości reprezentujących różne środowiska (eksperci, politycy, aktywiści, dziennikarze) Prowokacytjny styl moderacja ma na celu konfrontację poglądów
  • Uczestnicy: Eksperci z różnych dziedzin, rozmieszczeni symetrycznie po obu stronach prowadzącego
  • Tematyka: Aktualne wydarzenia społeczne, polityczne i kulturalne
  • Interakcja: format na żywo, z możliwością telefonicznego udziału widzów i komentarzy z czatu

Statystyki Kanału Zero (stan na 14 maja 2025):

  • Subskrybenci: 1,77 miliona
  • Łączna liczba wyświetleń: ponad 717 milionów
  • Średnia liczba wyświetleń miesięcznie: około 74,5 miliona


5.2.2 Układ i przestrzeń

  • Uczestnicy siedzą przy dużym, półkolistym, ciemnym stole centralnie umieszczonym w kadrze.
  • Przedni panel stołu zawiera podświetlony napis „DEBATA O WOLNOŚCI” w czerwonej stylistyce.
  • Tło to ściana multimedialna z grafikami związanymi z tematyką zdrowia publicznego (tabletki, logo Ministerstwa Zdrowia), co może sugerować szerszy kontekst debaty o wolności osobistej i ingerencji państwa
  • Sześć osób rozmieszczonych symetrycznie 3 po każdej stronie prowadzącego.

5.2.3 Scenografia i detale estetyczne

  • Estetycznie oświetlone regały z ozdobami
  • Ciemna kolorystyka z czerwonymi akcentami i złotym podświetleniem
  • Widoczne kamery i światła mające podkreślać profesjonalny charakter produkcji


6 Mowa niewerbalna


6.1 Metodologia


6.2 Wyniki

6.2.1 Krzysztof Stanowski

Krzysztof Stanowski pełni rolę moderatora i gospodarza debaty, a jednocześnie jest właścicielem i twarzą Kanału Zero. Jego obecność w debacie jest znacząca nie tylko jako osoby zadającej pytania, lecz także jako aktywny uczestnik kształtujący ramy debaty i styl rozmowy. Stanowski reprezentuje styl komunikacji charakterystyczny dla nowych mediów: jest bezpośredni, dynamiczny, często ironiczny, co wpływa na ton całego wydarzenia. W kontekście analizy dyskursu należy go postrzegać jako figurę kontrolującą interakcję, a zarazem twórcę przestrzeni komunikacyjnej, w której dochodzi do ścierania się różnych narracji ideologicznych.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.2.2 Strategia komunikacyja: Strategia moderująca.

Stanowski pełni rolę moderatora, ale jednocześnie aktywnie uczestniczy w dyskusji. Jego strategia polega na utrzymaniu dynamiki i atrakcyjności debaty, często poprzez celowe zderzanie stanowisk.


6.2.3 Styl językowy: Moderacyjny, prowokacyjny. 

Dajmy głos widzom, a co by było, gdyby, jak pan to widzi?


6.2.4 Mowa niewerbalna

  • Postawa: swobodna, lekko pochylona – prowadzący w roli gospodarza
  • Gestykulacja: Umiarkowana i kontrolowana; często używa dłoni do podkreślenia ironii lub rytmizowania wypowiedzi. Gesty są krótkie, przemyślane – podkreślają jego rolę jako prowadzącego balansującego napięcia


6.2.5 Prezentacja

  • Strój: granatowa koszulka polo zapinana pod szyją (styl smart casual).
  • Dodatki: zegarek na ręku, brak krawata i marynarki
  • Fryzura i broda: starannie przystrzyżone
  • Rekwizyty: laptop z widocznymi naklejkami sponsorów
  • Przekaz wizualny: dystans do instytucjonalnego tonu, otwartość i kontrola nad przestrzenią debaty.


6.3 Robert Gwiazdowski

Dr hab. Robert Gwiazdowski to ekonomista, prawnik i komentator życia publicznego, występujący w debacie jako ekspert reprezentujący liberalne podejście do roli państwa. W kontekście analizy dyskursu publicznego pełni rolę uczestnika legitymizującego argumentację wolnorynkową, często odwołując się do logiki prawa, ekonomii i wolności jednostki. Jego wypowiedzi są rzeczowe i służą kontrastowaniu perspektywy libertariańskiej z postulatami interwencjonizmu społecznego.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.3.1 Prezentacja

  • Strój: klasyczna, jasna koszula bez krawata
  • Dodatki: brak widocznych ozdób
  • Fryzura i zarost: krótko ostrzyżone, siwe włosy i lekki zarost
  • Mimika: opanowana, momentami ironiczna
  • Przekaz wizualny: eksperckość, racjonalność

6.3.2 Strategia komunikacyja: Strategia legitymizująca

Gwiazdowski opiera swoje wypowiedzi na autorytecie naukowym i prawnym. Stosuje język racjonalny, oparty na logice, odwołuje się do konstytucji, wolności obywatelskich i ekonomii.


6.3.3 Styl językowy:

Prawniczo-ekonomiczny, ekspercki

wolność jednostki, interwencjonizm, państwo nie powinno ingerować

6.3.4 Środki perswazji

Odwołania do autorytetu (prawo, ekonomia), logiczne wywody, kontrastowanie wolności z przymusem

Wolność to nie przywilej, to prawo. A prawo do alkoholu nie jest wyjątkiem.

6.3.5 Wybiegi erystyczne

Redukcja do absurdu, fałszywa alternatywa (albo wolność, albo kontrola państwa)

Jeśli dzisiaj zakażemy sprzedaży w nocy, jutro zakażemy picia w domu.


6.3.6 Mowa niewerbalna

  • Postawa: spokojna, gestykulacja precyzyjna
  • Gestykulacja: Intensywna, dominują gesty takie jak wskazywanie, rozdzielanie dłoni. Używa gestu “docinania” do pokazywania logicznego ciągu wypowiedzi.


6.4 Piotr Liroy-Marzec

Piotr Liroy-Marzec, były poseł i artysta znany z działalności muzycznej, w analizowanej debacie występuje jako reprezentant doświadczenia praktycznego i antysystemowego punktu widzenia. Jego wypowiedzi odwołują się do osobistych przeżyć i praktyki legislacyjnej, co wzmacnia ich autentyczność i perswazyjność. W kontekście analizy dyskursu publicznego pełni rolę przedstawiciela narracji wolnościowej, który sprzeciwia się nadmiernej regulacji przez państwo, stosując język emocjonalny, potoczny i często konfrontacyjny, co czyni go nośnikiem dyskursu tożsamościowego i sprzeciwu wobec elit.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.4.1 Prezentacja

  • Strój: biały T-shirt z nadrukiem marki Liroy, – wyraźne odejście od formalnego dress code’u.
  • Dodatki: widoczne tatuaże na przedramionach – element budujący tożsamość antysystemową.
  • Fryzura i broda: krótko przystrzyżone boki, pełna broda


6.4.1.1 Styl językowy: Potoczny, doświadczeniowy

wiem, jak to wygląda, nikt mi nie powie, sam przez to przechodziłem

6.4.1.2 Środki perswazji: Argumentacja przez doświadczenie osobiste, uproszczenia, apel do emocji

Byłem w Sejmie, widziałem to od środka – to wszystko fikcja i pokaz.


6.4.2 Mowa niewerbalna

  • Postawa: pochylony do przodu, zaangażowany – sposób bycia osoby przyzwyczajonej do bezpośredniego dialogu.

  • Gestykulacja: Dynamiczna i emocjonalna; często używa gestów otwartej dłoni, wspiera nimi opowieści osobiste i mocne akcenty wypowiedzi.

  • Mimika: dynamiczna, często ekspresyjna – podkreśla emocjonalne zaangażowanie i doświadczenie

  • Przekaz wizualny: swoboda, autentyczność, dystans wobec instytucji – styl osoby spoza głównego nurtu polityki.


6.5 Sławomir Jastrzębowski

Sławomir Jastrzębowski, dziennikarz i publicysta, w analizowanej debacie pełni rolę komentatora reprezentującego liberalno-gospodarczą i konserwatywnie-kulturową perspektywę. Jego wypowiedzi cechuje retoryczna swoboda, ironia i prowokacyjny ton, co sprawia, że funkcjonuje jako inicjator napięć i polaryzacji stanowisk. Jako postać medialna operuje językiem prostym, często skrajnym, co przyciąga uwagę odbiorców, ale jednocześnie spłaszcza złożoność problemu.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.5.0.1 Styl językowy: Publicystyczny, ironiczny

państwo wie lepiej, paranoja zakazów, świat idealny to utopia

6.5.0.2 Środki perswazji: Ironia, trywializacja, porównania ośmieszające przeciwników 

Zaraz każą nam nosić alkomat przy kluczach, tak dla bezpieczeństwa.


6.5.1 Mowa niewerbalna

  • Postawa: spokojna, pozycja stabilna, dominująca w odbiorze.
  • Gestykulacja: Wykonuje okazjonalne, wyraziste gesty dłońmi


6.5.2 Prezentacja

  • Strój: granatowa marynarka i koszula z jasnoniebieskim kołnierzykiem
  • Dodatki: charakterystyczne, grube okulary
  • Fryzura i zarost: wygolona głowa, starannie przystrzyżona broda z siwizną
  • Mimika: kontrolowana, z lekkim uśmiechem sugerującym ironię lub dystans.
  • Przekaz wizualny: wizerunek komentatora medialnego


6.6 Maria Banaszak

Dr Maria Banaszak, socjolożka i ekspertka w zakresie polityki społecznej, w analizowanej debacie reprezentuje perspektywę zdrowia publicznego i odpowiedzialności społecznej państwa. Jej wypowiedzi są wyważone, oparte na danych i wiedzy naukowej, co w kontekście analizy dyskursu publicznego plasuje ją jako rzeczniczkę dyskursu eksperckiego i racjonalnego interwencjonizmu. Banaszak stosuje język specjalistyczny i argumentację opartą na skutkach społecznych, kontrastując tym samym z emocjonalnymi i wolnościowymi narracjami innych uczestników debaty.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.6.1 Prezentacja

  • Strój: kolorowa marynarka w kwiatowy wzór, fioletowy top
  • Dodatki: okulary w ciemnych oprawkach, pierścionek
  • Fryzura: starannie ułożony bob
  • Makijaż i paznokcie: starannie wykonane, paznokcie w kolorze ciemnego fioletu
  • Przekaz wizualny: wizerunek ekspercki z elementami indywidualizmu


6.6.1.1 Styl językowy: Specjalistyczny, racjonalny

zdrowie publiczne, profilaktyka, konsekwencje społeczne, odpowiedzialność

6.6.1.2 Środki perswazji: Argumenty zdrowotne, odwołania do dobra wspólnego i ochrony dzieci 

Nie chodzi o zakaz, chodzi o to, żeby dzieci nie piły alkoholu na ławkach.


6.6.2 Mowa niewerbalna

  • Postawa: gestykulacja otwartą dłonią
  • Gestykulacja: Wyraźna, często otwarta; używa rąk do ilustrowania złożonych wątków i emocjonalnych apeli. Charakterystyczne rozłożenie dłoni i gest wskazania (palce skierowane ku górze) przy argumentowaniu.



6.7 Jan Śpiewak

Jan Śpiewak, aktywista miejski i działacz społeczny, w analizowanej debacie występuje jako reprezentant dyskursu sprawiedliwości społecznej i krytyki systemowej. Jego wypowiedzi są nacechowane silnym zaangażowaniem emocjonalnym i często przybierają formę prospołeczną – wskazuje na wpływ lobbystów, hipokryzję władzy i niesprawiedliwość regulacji. W kontekście analizy dyskursu publicznego Śpiewak pełni rolę demaskatora nierówności i rzecznika interesu publicznego, stosując język opozycyjny, moralizujący i społecznie uwrażliwiony, który konfrontuje się z narracjami wolnorynkowymi i indywidualistycznymi.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


6.7.1 Prezentacja

  • Dodatki: brak widocznych akcesoriów – minimalizm wizerunkowy.

  • Fryzura: całkowicie ogolona głowa

  • Rekwizyty: brak dodatkowych elementów – pełne skupienie na przekazie werbalnym

  • Przekaz wizualny: autentyczność, prostota i brak dystansu


6.7.1.1 Styl językowy: Krytyczny, społeczniemoralizujący 

lobbyści mają wpływ, społeczne koszty, musimy chronić młodzież

6.7.1.2 Środki perswazji

Demaskowanie wpływów zewnętrznych, język oskarżeń, moralne ostrzeżenia

To nie są przypadkowe decyzje – za nimi stoją koncerny i pieniądze.


6.7.2 Mowa niewerbalna

  • Postawa: pochylony do przodu, skupiony – gotowość do polemiki, zaangażowanie emocjonalne
  • Gestykulacja: Jego gesty są zsynchronizowane z argumentacją i służą jej wzmocnieniu
  • Strój: granatowa marynarka, jasnoniebieska koszula bez krawata, lekko rozpięty kołnierzyk (styl półformalny)



7 Analiza semantyczna


7.1 Metodyka

  • Cel: Zbadanie języka uczestników i sposobu konstruowania znaczeń.

  • Metody:

    • Analiza słów kluczowych – identyfikacja najczęściej używanych pojęć tematycznych (np. wolność, regulacja, alkohol).
    • Identyfikacja strategii komunikacyjnych – klasyfikacja sposobów argumentacji i narracji (np. emocjonalne, eksperckie, ironiczne).
    • Ocena słownictwa i frazeologii – styl wypowiedzi, poziom języka, charakterystyczne sformułowania.
    • Środki perswazji i manipulacji – analiza wpływu wypowiedzi na odbiorcę (np. odwołania do emocji, ironia, moralizowanie).
    • Wybiegi erystyczne – rozpoznanie technik służących dominacji w debacie (np. ironia, fałszywe alternatywy, argumenty ad personam).


7.2 Słowa kluczowe


Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


7.3 Sieć wektorów interakcji uczestników

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


7.4 Strategie komunikacyjne


7.4.1 Strategia moderująca (Krzysztof Stanowski)

Stanowski pełni rolę moderatora, ale jednocześnie aktywnie uczestniczy w dyskusji. Jego strategia polega na utrzymaniu dynamiki i atrakcyjności debaty, często poprzez celowe zderzanie stanowisk.


7.4.2 Strategia legitymizująca (Dr hab. Robert Gwiazdowski)

Gwiazdowski opiera swoje wypowiedzi na autorytecie naukowym i prawnym. Stosuje język racjonalny, oparty na logice, odwołuje się do konstytucji, wolności obywatelskich i ekonomii.


7.4.3 Strategia narracji tożsamościowej (Piotr Liroy-Marzec)

Liroy wykorzystuje osobiste doświadczenia i emocjonalne przykłady, co wzmacnia autentyczność przekazu. Używa języka potocznego, zbliżonego do wypowiedzi zwykłego obywatela. Jego strategia to antysystemowa narracja wolnościowa, bazująca na opozycji: „my” – obywatele kontra „oni” – politycy i urzędnicy.


7.4.4 Strategia prospołeczna (Jan Śpiewak)

Śpiewak stosuje język emocjonalny i krytyczny, często zarzucając innym uczestnikom reprezentowanie interesów grup wpływu. Jego celem jest ujawnienie mechanizmów nierówności, lobbingu i niesprawiedliwości, co czyni jego przekaz częścią dyskursu oburzenia i społecznej mobilizacji.


7.4.5 Strategia ekspercka i etyczna (dr Maria Banaszak)

Banaszak używa języka rzeczowego, specjalistycznego, często opierając się na danych z zakresu zdrowia publicznego. Jej wypowiedzi mają charakter ostrzegawczy i normatywny, wskazujący na konsekwencje społeczne i etyczne.


7.4.6 Strategia ironiczna (Sławomir Jastrzębowski)

Jastrzębowski posługuje się ironią, sarkazmem i skrótami myślowymi, często kwestionując poprawność polityczną i eksperckie autorytety. Wprowadza elementy sporu i prowokacji, wzmacniające atrakcyjność przekazu w mediach.


Uczestnik Strategia komunikacyjna Cechy strategii
Gwiazdowski Legitymizująca Autorytet ekspercki, język prawniczy i ekonomiczny
Liroy Narracja tożsamościowa Osobiste doświadczenia, emocje, język potoczny
Śpiewak prospołeczna Społeczna krytyka, język emocjonalny, ujawnianie nierówności
Banaszak Ekspercka i etyczna Język specjalistyczny, odpowiedzialność zbiorowa, etyka
Jastrzębowski Medialna i ironiczna Ironia, sarkazm, retoryka sporu
Stanowski Moderująca i performatywna Pytania retoryczne, balansowanie napięcia, dynamika debaty

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


7.5 Słownictwo i frazeologia

Uczestnik Styl językowy Przykładowe frazy
Gwiazdowski Prawniczo-ekonomiczny, ekspercki wolność jednostki, interwencjonizm, państwo nie powinno ingerować
Liroy Potoczny, doświadczeniowy wiem, jak to wygląda, nikt mi nie powie, sam przez to przechodziłem
Śpiewak Krytyczny, społeczno-moralizujący lobbyści mają wpływ, społeczne koszty, musimy chronić młodzież
Banaszak Specjalistyczny, racjonalny zdrowie publiczne, profilaktyka, konsekwencje społeczne, odpowiedzialność
Jastrzębowski Publicystyczny, ironiczny państwo wie lepiej, paranoja zakazów, świat idealny to utopia
Stanowski ModeracyjnY, prowokacyjny dajmy głos widzom, a co by było, gdyby, jak pan to widzi?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


7.6 Środki perswazji i manipulacji

Uczestnik Środki perswazji i manipulacji Przykłady wypowiedzi
Gwiazdowski Odwołania do autorytetu (prawo, ekonomia), logiczne wywody, kontrastowanie wolności z przymusem Wolność to nie przywilej, to prawo. A prawo do alkoholu nie jest wyjątkiem.
Liroy Argumentacja przez doświadczenie osobiste, uproszczenia, apel do emocji Byłem w Sejmie, widziałem to od środka – to wszystko fikcja i pokaz.
Śpiewak Demaskowanie wpływów zewnętrznych, język oskarżeń, moralne ostrzeżenia To nie są przypadkowe decyzje – za nimi stoją koncerny i pieniądze.
Banaszak Argumenty zdrowotne, odwołania do dobra wspólnego i ochrony dzieci Nie chodzi o zakaz, chodzi o to, żeby dzieci nie piły alkoholu na ławkach.
Jastrzębowski Ironia, trywializacja, porównania ośmieszające przeciwników Zaraz każą nam nosić alkomat przy kluczach, tak dla bezpieczeństwa.
Stanowski Pytania retoryczne, balansowanie napięcia, prowokowanie odbiorców A jeśli ktoś chce wypić wino o 23:30 – to naprawdę jest problem państwowy?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


7.7 Wybiegi erystyczne

Uczestnik Wybiegi erystyczne Przykłady wypowiedzi
Gwiazdowski Redukcja do absurdu, fałszywa alternatywa (albo wolność, albo kontrola państwa) Jeśli dzisiaj zakażemy sprzedaży w nocy, jutro zakażemy picia w domu.
Liroy Argument ad personam, generalizacja Ci ludzie nigdy nie pracowali poza polityką, nie wiedzą, jak żyją zwykli ludzie.
Śpiewak Strach moralny, granie na emocjach społecznych Z alkoholem jak z dopalaczami – jeśli nie zadziałamy teraz, młodzież to przypłaci.
Banaszak Odwołanie do autorytetu naukowego Badania WHO jednoznacznie pokazują związek między dostępnością a spożyciem.
Jastrzębowski Ironizowanie, spłycanie stanowisk oponentów Zaraz wprowadzą nakaz meldowania się po 22. Państwo wie lepiej, prawda?
Stanowski Pytania sugerujące, podsycanie napięcia bez deklaracji stanowiska Czy państwo naprawdę powinno decydować, kiedy dorosły człowiek może kupić piwo?

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


8 Analiza ilościowa czasu wypowiedzi uczestników

8.1 Metodologia

  • Cel: Określenie aktywności poszczególnych uczestników debaty.
  • Metody:
    • Zliczenie liczby wypowiedzi każdego uczestnika.
    • Obliczenie łącznego czasu wypowiedzi (na podstawie minut i sekund rozpoczęcia i zakończenia segmentów).
    • Wyznaczenie średniej długości jednej wypowiedzi (w sekundach).


8.2 Wyniki

8.2.1 Długość wypowiedzi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


8.2.2 Liczba wystąpień i średni czas wypowiedzi


Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero


9 Krytyczna analiza dyskursu (CDA)

Debata ujawnia zróżnicowany krajobraz ideologicznych i społecznych reprezentacji, w którym poszczególni uczestnicy odwołują się do różnych grup interesu, wartości i modeli państwa. W ich wypowiedziach ujawniają się zarówno interesy indywidualne, jak i zbiorowe narracje tożsamościowe.

9.1 Metodologia

  • Cel: Ujawnienie głębszych struktur ideologicznych obecnych w debacie.

  • Metody:

    • Reprezentacje społeczne – sposoby przedstawiania obywatela, państwa, wolności, rynku i instytucji.
    • Narracje i tożsamości – identyfikacja dominujących idei.


9.2 Wyniki

9.2.1 Obywatele wolni i odpowiedzialni

Dyskurs opowiadający się za ograniczoną rolą państwa i podkreślający etos wolności jednostki. Ich przekaz skupia się na obywatelu jako racjonalnej osobie, który nie potrzebuje zewnętrznej kontroli, lecz przestrzeni do samostanowienia. W tym ujęciu państwo jest często przedstawiane jako nadopiekuńcze lub opresyjne, a regulacje jako narzędzie ograniczania swobód.


9.2.2 Społeczeństwo wymagające ochrony

Tu pojawia się obraz obywatela jako podmiotu, który może zostać poszkodowany przez brak regulacji – zwłaszcza wrażliwe grupy, takie jak dzieci, młodzież, osoby uzależnione. Wartości dominujące to odpowiedzialność zbiorowa, prewencja i zdrowie publiczne. Państwo jest tu potrzebne jako gwarant równowagi społecznej i ochrony słabszych.


9.2.3 System polityczny jako źródło patologii

W tych narracjach państwo, a zwłaszcza jego instytucje ustawodawcze i wykonawcze, przedstawiane są jako zależne od wpływów biznesowych, a politycy jako oderwani od realiów społecznych. Pojawia się dyskurs demaskujący, który ujawnia ukryte interesy korporacyjne, w tym koncernów alkoholowych.


9.2.4 Społeczeństwo rozsądku i normalności

W tej konstrukcji społecznej pojawia się ironiczna obrona „zwykłego obywatela”, który ma „zdrowy rozsądek” i nie potrzebuje narzuconych z góry norm. Krytyka skierowana jest zarówno wobec państwowej kontroli, jak i nadmiernego moralizowania ze strony ekspertów. To reprezentacja społeczeństwa wyczulonego na absurdy i zakazy, które mają niewielkie poparcie w rzeczywistości.


9.2.5 Społeczeństwo debaty i równoważenia poglądów

Reprezentowane przez: Krzysztof Stanowski (prowadzący) Stanowski nie reprezentuje konkretnej grupy, lecz tworzy przestrzeń konfrontacji. W jego działaniach widoczna jest strategia równoważenia narracji i eskalowania napięć w celu uwidocznienia różnic ideologicznych. To reprezentacja społeczeństwa, które chce słuchać różnych głosów, niekoniecznie szukając rozstrzygnięcia.


10 Podsumowanie i wnioski

  • Debata ujawnia zderzenie sprzecznych ideologii: liberalizm, interwencjonizm, antysystemowość i zdroworozsądkowy populizm funkcjonują obok siebie bez prób konsensusu.

  • Wolność jako pojęcie sporne: każdy z uczestników definiuje ją inaczej – jako prawo do wyboru, jako ryzyko społeczne lub jako pretekst do kontroli.

  • Uczestnicy reprezentują różne grupy społeczne: od obywateli niezależnych, przez ekspertów i aktywistów, po dziennikarzy i moderatorów medialnych.

  • Silna obecność emocji i perswazji: język potoczny, ironia, metafory, osobiste historie i uproszczenia służą polaryzacji opinii.

  • Format medialny wpływa na przekaz: debata ma charakter nie tylko merytoryczny, ale również performatywny – przypomina show z napięciem i kontrastem.

  • Brak wspólnej osi wartości: różnice w rozumieniu dobra wspólnego, zdrowia publicznego i wolności uniemożliwiają dialog oparty na wspólnych założeniach.

  • Debata jako narzędzie wpływu, nie konsensusu: jej funkcją jest nie tylko przekonywanie, ale i wzmacnianie tożsamości ideologicznych widzów.


11 Załącznik I. Przebieg rozmowy

Minuta Uczestnik Czas Tematyka Reprezentacja społeczna
46:18 Stanowski 0:15 Pytanie o granice regulacji i skutki alkoholu. Społeczeństwo debaty i równoważenia poglądów
46:33 Banaszak 0:25 Całkowite przyzwolenie jako forma regulacji. Społeczeństwo wymagające ochrony
46:58 Liroy 0:18 Legalizacja z perspektywy prawnej. Obywatele wolni i odpowiedzialni
47:16 Gwiazdowski 0:14 Ironiczna uwaga o dilerach i zakazach. Społeczeństwo rozsądku i normalności
47:30 Banaszak 2:36 Krytyka zakazów, koszty leczenia, skutki uzależnień. Społeczeństwo wymagające ochrony
50:06 Stanowski 0:24 Skutki pośrednie i społeczne alkoholu. Społeczeństwo debaty i równoważenia poglądów
50:30 Banaszak 0:50 Odpowiedzialność zbiorowa i choroby cywilizacyjne. Społeczeństwo wymagające ochrony
51:20 Gwiazdowski 0:21 Delikatne ostrzeżenia zamiast przemocy. Obywatele wolni i odpowiedzialni
51:41 Jastrzęowski 1:20 Krytyka zakazów reklamy, pytania o potrzeby społeczne, utopie. Społeczeństwo rozsądku i normalności
53:01 Gwiazdowski 4:01 Krytyka utopii, resentment, wychowanie, refleksja nad światem. Obywatele wolni i odpowiedzialni
57:02 Śpiewak 1:17 Krytyka karteli farmaceutycznych i systemu. System polityczny jako źródło patologii

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiału Kanału Zero |

Przypisy

  1. Debata „Gdzie są granice naszej wolności?”, Kanał Zero, opublikowana 4 lipca 2024, YouTube.↩︎

  2. Artykuł: „Kanał Zero – kto ogląda i dlaczego?”, Wirtualnemedia.pl, dostęp 2024-07-05, https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/kanal-zero-krzysztof-stanowski-youtube-media-wywiad.↩︎

  3. Teun A. van Dijk, Dyskurs jako struktura i proces, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.↩︎

  4. Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, 2011.↩︎

  5. Małgorzata Lisowska-Magdziarz, Analiza tekstu w dyskursie medialnym. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006.↩︎