Diseño Factorial

Problema a analizar: Se busca determinar el efecto de medios diferentes sobre la concentracion minima inhibitoria frente a algunas bacterias patogenas.

## [1] "Medio"    "Bacteria" "Replica"  "CMI"
## tibble [24 × 4] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ Medio   : chr [1:24] "Sabouraud" "Sabouraud" "Sabouraud" "Sabouraud" ...
##  $ Bacteria: chr [1:24] "Micrococcus luteus" "Micrococcus luteus" "Proteus mirabilis" "Proteus mirabilis" ...
##  $ Replica : num [1:24] 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 ...
##  $ CMI     : num [1:24] 0.55 0.65 0.5 0.54 0.46 0.51 1.36 0.99 1.35 1.24 ...

Diagrama Box Plot

Cálculo ANOVA y modelo lineal

##                 Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## FactorA          3 1.6341  0.5447   32.32 4.98e-06 ***
## FactorB          2 0.0101  0.0051    0.30    0.746    
## FactorA:FactorB  6 0.0789  0.0132    0.78    0.601    
## Residuals       12 0.2022  0.0169                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
##                 Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## FactorA          3 1.6341  0.5447   32.32 4.98e-06 ***
## FactorB          2 0.0101  0.0051    0.30    0.746    
## FactorA:FactorB  6 0.0789  0.0132    0.78    0.601    
## Residuals       12 0.2022  0.0169                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Call:
## lm(formula = CMI ~ (FactorA + FactorB + FactorA:FactorB))
## 
## Residuals:
##      Min       1Q   Median       3Q      Max 
## -0.18500 -0.06125  0.00000  0.06125  0.18500 
## 
## Coefficients:
##                                            Estimate Std. Error t value Pr(>|t|)
## (Intercept)                                  1.1600     0.0918  12.636 2.71e-08
## FactorAMalta                                -0.2900     0.1298  -2.234 0.045300
## FactorAPDB                                  -0.0550     0.1298  -0.424 0.679314
## FactorASabouraud                            -0.6750     0.1298  -5.199 0.000222
## FactorBMicrococcus luteus                    0.0150     0.1298   0.116 0.909927
## FactorBProteus mirabilis                     0.1350     0.1298   1.040 0.318898
## FactorAMalta:FactorBMicrococcus luteus      -0.0850     0.1836  -0.463 0.651671
## FactorAPDB:FactorBMicrococcus luteus         0.0650     0.1836   0.354 0.729456
## FactorASabouraud:FactorBMicrococcus luteus   0.1000     0.1836   0.545 0.595959
## FactorAMalta:FactorBProteus mirabilis       -0.2350     0.1836  -1.280 0.224747
## FactorAPDB:FactorBProteus mirabilis         -0.2600     0.1836  -1.416 0.182166
## FactorASabouraud:FactorBProteus mirabilis   -0.1000     0.1836  -0.545 0.595959
##                                               
## (Intercept)                                ***
## FactorAMalta                               *  
## FactorAPDB                                    
## FactorASabouraud                           ***
## FactorBMicrococcus luteus                     
## FactorBProteus mirabilis                      
## FactorAMalta:FactorBMicrococcus luteus        
## FactorAPDB:FactorBMicrococcus luteus          
## FactorASabouraud:FactorBMicrococcus luteus    
## FactorAMalta:FactorBProteus mirabilis         
## FactorAPDB:FactorBProteus mirabilis           
## FactorASabouraud:FactorBProteus mirabilis     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
## 
## Residual standard error: 0.1298 on 12 degrees of freedom
## Multiple R-squared:  0.895,  Adjusted R-squared:  0.7987 
## F-statistic: 9.294 on 11 and 12 DF,  p-value: 0.0002779

Gráficas de efectos principales e interacciones

## Warning: package 'phia' was built under R version 4.4.3
## Cargando paquete requerido: car
## Warning: package 'car' was built under R version 4.4.2
## Cargando paquete requerido: carData
## Warning: package 'carData' was built under R version 4.4.2

Análisis de la idoneidad del modelo

Normalidad de residuos

## 
##  Shapiro-Wilk normality test
## 
## data:  rstandard(Modelo)
## W = 0.9893, p-value = 0.9944

Prueba de homocedasticidad o igualdad de varianzas

## Non-constant Variance Score Test 
## Variance formula: ~ fitted.values 
## Chisquare = 1.927121, Df = 1, p = 0.16507

Revisión gráfica de supuestos

Cálculo del efecto (ANOVA)

## Warning: package 'lsr' was built under R version 4.4.3
##                      eta.sq eta.sq.part
## FactorA         0.848715091  0.88986379
## FactorB         0.005250003  0.04760036
## FactorA:FactorB 0.040991571  0.28069707

Pruebas aposteriori(Comparaciones multiples de medias)

Prueba de Tukey

## Warning: package 'agricolae' was built under R version 4.4.2
##   Tukey multiple comparisons of means
##     95% family-wise confidence level
## 
## Fit: aov(formula = Modelo)
## 
## $FactorA
##                         diff         lwr         upr     p adj
## Malta-Czapeck     -0.3966667 -0.61919676 -0.17413657 0.0009459
## PDB-Czapeck       -0.1200000 -0.34253009  0.10253009 0.4139981
## Sabouraud-Czapeck -0.6750000 -0.89753009 -0.45246991 0.0000057
## PDB-Malta          0.2766667  0.05413657  0.49919676 0.0141597
## Sabouraud-Malta   -0.2783333 -0.50086343 -0.05580324 0.0136191
## Sabouraud-PDB     -0.5550000 -0.77753009 -0.33246991 0.0000424
## 
## $FactorB
##                                          diff        lwr       upr     p adj
## Micrococcus luteus-Escherichia coli   0.03500 -0.1381758 0.2081758 0.8537854
## Proteus mirabilis-Escherichia coli   -0.01375 -0.1869258 0.1594258 0.9756175
## Proteus mirabilis-Micrococcus luteus -0.04875 -0.2219258 0.1244258 0.7387556
## 
## $`FactorA:FactorB`
##                                                            diff        lwr
## Malta:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli          -0.290 -0.8054198
## PDB:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli            -0.055 -0.5704198
## Sabouraud:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli      -0.675 -1.1904198
## Czapeck:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli       0.015 -0.5004198
## Malta:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli        -0.360 -0.8754198
## PDB:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli           0.025 -0.4904198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli    -0.560 -1.0754198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli        0.135 -0.3804198
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli         -0.390 -0.9054198
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli           -0.180 -0.6954198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli     -0.640 -1.1554198
## PDB:Escherichia coli-Malta:Escherichia coli               0.235 -0.2804198
## Sabouraud:Escherichia coli-Malta:Escherichia coli        -0.385 -0.9004198
## Czapeck:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli         0.305 -0.2104198
## Malta:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli          -0.070 -0.5854198
## PDB:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli             0.315 -0.2004198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli      -0.270 -0.7854198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli          0.425 -0.0904198
## Malta:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli           -0.100 -0.6154198
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli              0.110 -0.4054198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli       -0.350 -0.8654198
## Sabouraud:Escherichia coli-PDB:Escherichia coli          -0.620 -1.1354198
## Czapeck:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli           0.070 -0.4454198
## Malta:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli            -0.305 -0.8204198
## PDB:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli               0.080 -0.4354198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli        -0.505 -1.0204198
## Czapeck:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli            0.190 -0.3254198
## Malta:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli             -0.335 -0.8504198
## PDB:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli               -0.125 -0.6404198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli         -0.585 -1.1004198
## Czapeck:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli     0.690  0.1745802
## Malta:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli       0.315 -0.2004198
## PDB:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli         0.700  0.1845802
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli   0.115 -0.4004198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli      0.810  0.2945802
## Malta:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli        0.285 -0.2304198
## PDB:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli          0.495 -0.0204198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli    0.035 -0.4804198
## Malta:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus      -0.375 -0.8904198
## PDB:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus         0.010 -0.5054198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus  -0.575 -1.0904198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus      0.120 -0.3954198
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus       -0.405 -0.9204198
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus         -0.195 -0.7104198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus   -0.655 -1.1704198
## PDB:Micrococcus luteus-Malta:Micrococcus luteus           0.385 -0.1304198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Malta:Micrococcus luteus    -0.200 -0.7154198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus        0.495 -0.0204198
## Malta:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus         -0.030 -0.5454198
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus            0.180 -0.3354198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus     -0.280 -0.7954198
## Sabouraud:Micrococcus luteus-PDB:Micrococcus luteus      -0.585 -1.1004198
## Czapeck:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus          0.110 -0.4054198
## Malta:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus           -0.415 -0.9304198
## PDB:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus             -0.205 -0.7204198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus       -0.665 -1.1804198
## Czapeck:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus    0.695  0.1795802
## Malta:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus      0.170 -0.3454198
## PDB:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus        0.380 -0.1354198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus -0.080 -0.5954198
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis        -0.525 -1.0404198
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis          -0.315 -0.8304198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis    -0.775 -1.2904198
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Proteus mirabilis             0.210 -0.3054198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Proteus mirabilis      -0.250 -0.7654198
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Proteus mirabilis        -0.460 -0.9754198
##                                                                   upr     p adj
## Malta:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli           0.225419797 0.5572178
## PDB:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli             0.460419797 0.9999982
## Sabouraud:Escherichia coli-Czapeck:Escherichia coli      -0.159580203 0.0072547
## Czapeck:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli       0.530419797 1.0000000
## Malta:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli         0.155419797 0.2965710
## PDB:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli           0.540419797 1.0000000
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Czapeck:Escherichia coli    -0.044580203 0.0290518
## Czapeck:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli        0.650419797 0.9924676
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli          0.125419797 0.2162997
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli            0.335419797 0.9457116
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Escherichia coli     -0.124580203 0.0110153
## PDB:Escherichia coli-Malta:Escherichia coli               0.750419797 0.7875300
## Sabouraud:Escherichia coli-Malta:Escherichia coli         0.130419797 0.2283052
## Czapeck:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli         0.820419797 0.4943700
## Malta:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli           0.445419797 0.9999790
## PDB:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli             0.830419797 0.4540969
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Malta:Escherichia coli       0.245419797 0.6432844
## Czapeck:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli          0.940419797 0.1463163
## Malta:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli            0.415419797 0.9993837
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli              0.625419797 0.9985786
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Escherichia coli        0.165419797 0.3278129
## Sabouraud:Escherichia coli-PDB:Escherichia coli          -0.104580203 0.0140152
## Czapeck:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli           0.585419797 0.9999790
## Malta:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli             0.210419797 0.4943700
## PDB:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli               0.595419797 0.9999225
## Sabouraud:Micrococcus luteus-PDB:Escherichia coli         0.010419797 0.0567337
## Czapeck:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli            0.705419797 0.9255978
## Malta:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli              0.180419797 0.3788431
## PDB:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli                0.390419797 0.9958837
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Escherichia coli         -0.069580203 0.0214246
## Czapeck:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli     1.205419797 0.0060764
## Malta:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli       0.830419797 0.4540969
## PDB:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli         1.215419797 0.0054026
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Sabouraud:Escherichia coli   0.630419797 0.9979264
## Czapeck:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli      1.325419797 0.0015401
## Malta:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli        0.800419797 0.5786140
## PDB:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli          1.010419797 0.0640229
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Sabouraud:Escherichia coli    0.550419797 1.0000000
## Malta:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus       0.140419797 0.2539415
## PDB:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus         0.525419797 1.0000000
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Czapeck:Micrococcus luteus  -0.059580203 0.0241980
## Czapeck:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus      0.635419797 0.9970462
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus        0.110419797 0.1834027
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus          0.320419797 0.9140213
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Micrococcus luteus   -0.139580203 0.0092041
## PDB:Micrococcus luteus-Malta:Micrococcus luteus           0.900419797 0.2283052
## Sabouraud:Micrococcus luteus-Malta:Micrococcus luteus     0.315419797 0.9014332
## Czapeck:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus        1.010419797 0.0640229
## Malta:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus          0.485419797 1.0000000
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus            0.695419797 0.9457116
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Micrococcus luteus      0.235419797 0.6001351
## Sabouraud:Micrococcus luteus-PDB:Micrococcus luteus      -0.069580203 0.0214246
## Czapeck:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus          0.625419797 0.9985786
## Malta:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus            0.100419797 0.1639400
## PDB:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus              0.310419797 0.8878488
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Micrococcus luteus       -0.149580203 0.0081696
## Czapeck:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus    1.210419797 0.0057292
## Malta:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus      0.685419797 0.9618775
## PDB:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus        0.895419797 0.2408493
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Sabouraud:Micrococcus luteus  0.435419797 0.9999225
## Malta:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis        -0.009580203 0.0445042
## PDB:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis           0.200419797 0.4540969
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Czapeck:Proteus mirabilis    -0.259580203 0.0022779
## PDB:Proteus mirabilis-Malta:Proteus mirabilis             0.725419797 0.8732938
## Sabouraud:Proteus mirabilis-Malta:Proteus mirabilis       0.265419797 0.7279464
## Sabouraud:Proteus mirabilis-PDB:Proteus mirabilis         0.055419797 0.0973078

## 
## Study: ANOVA ~ "FactorA"
## 
## HSD Test for CMI 
## 
## Mean Square Error:  0.01685417 
## 
## FactorA,  means
## 
##                 CMI        std r         se  Min  Max    Q25   Q50    Q75
## Czapeck   1.2100000 0.13942740 6 0.05300026 0.99 1.36 1.1500 1.210 1.3225
## Malta     0.8133333 0.12110601 6 0.05300026 0.62 0.95 0.7600 0.820 0.9025
## PDB       1.0900000 0.14127986 6 0.05300026 0.89 1.30 1.0325 1.070 1.1600
## Sabouraud 0.5350000 0.06473021 6 0.05300026 0.46 0.65 0.5025 0.525 0.5475
## 
## Alpha: 0.05 ; DF Error: 12 
## Critical Value of Studentized Range: 4.19866 
## 
## Minimun Significant Difference: 0.2225301 
## 
## Treatments with the same letter are not significantly different.
## 
##                 CMI groups
## Czapeck   1.2100000      a
## PDB       1.0900000      a
## Malta     0.8133333      b
## Sabouraud 0.5350000      c
## 
## Study: ANOVA ~ "FactorB"
## 
## HSD Test for CMI 
## 
## Mean Square Error:  0.01685417 
## 
## FactorB,  means
## 
##                        CMI       std r         se  Min  Max   Q25   Q50    Q75
## Escherichia coli   0.90500 0.2914496 8 0.04589957 0.46 1.19 0.720 0.985 1.1500
## Micrococcus luteus 0.94000 0.2941817 8 0.04589957 0.55 1.36 0.725 0.920 1.1275
## Proteus mirabilis  0.89125 0.3195728 8 0.04589957 0.50 1.35 0.600 0.905 1.1125
## 
## Alpha: 0.05 ; DF Error: 12 
## Critical Value of Studentized Range: 3.772929 
## 
## Minimun Significant Difference: 0.1731758 
## 
## Treatments with the same letter are not significantly different.
## 
##                        CMI groups
## Micrococcus luteus 0.94000      a
## Escherichia coli   0.90500      a
## Proteus mirabilis  0.89125      a

Conclusión

Se ha evaluado el efecto de diferentes medios de cultivo y tipos de bacterias en la concentración mínima inhibitoria. El modelo incluye efectos principales e interacción, se evaluaron supuestos y se aplicaron comparaciones múltiples para interpretar diferencias significativas entre niveles.