Pastikan sudah menginstall package-package berikut

install.packages("emmeans") 
install.packages("multcomp") 
install.packages("multcompView") 
install.packages("knitr"
library("emmeans")
## Welcome to emmeans.
## Caution: You lose important information if you filter this package's results.
## See '? untidy'
library("multcomp")
## Loading required package: mvtnorm
## Loading required package: survival
## Loading required package: TH.data
## Loading required package: MASS
## 
## Attaching package: 'TH.data'
## The following object is masked from 'package:MASS':
## 
##     geyser
library("multcompView")
library("knitr")

SOAL 1

Berikut ini adalah data hasil percobaan faktorial acak lengkap dengan menggunakan 2 faktor acak. Pada kasus ini, ingin diteliti pengaruh dari mesin dan operator terhadap kekuatan produk yang dihasilkan

1. Model linier serta keterangan dari setiap notasinya

2. Tuliskan hipotesis yang dapat diuji pada percobaan ini

3. Lakukan perhitungan untuk menyusun tabel ANOVA yang diperlukan dalam pengujian hipotesis pada nomor 2, gunakan taraf nyata 5%

Import Data

library(readxl)
data_mesin_operator = read_xlsx("C:/Users/MUTHI'AH IFFA/Downloads/Semester 4/MPP/Minggu 5/Soal Tugas Mandiri 2 Metode Perancangan Percobaan.xlsx", sheet = "Sheet1")
data_mesin_operator
## # A tibble: 24 Ɨ 3
##    operator jenis_mesin respon
##       <dbl>       <dbl>  <dbl>
##  1        1           1    109
##  2        1           1    110
##  3        1           2    110
##  4        1           2    115
##  5        1           3    108
##  6        1           3    109
##  7        1           4    110
##  8        1           4    108
##  9        2           1    110
## 10        2           1    112
## # ℹ 14 more rows

ANOVA

Hipotesis

pengaruh utama faktor Operator

H0 : alpha_1 = alpha_2 = … = alpha_a (faktor Operator tidak berpengaruh terhadap respon

H1 : setidaknya ada satu alpha_i != 0

pengaruh utama faktor Jenis Mesin

H0 : beta_1 = beta_2 = … = beta_b (faktor Jenis Mesin tidak berpengaruh terhadap respon)

H1 : setidaknya ada satu beta_i != 0

pengaruh interaksi faktor Operator dengan faktor Jenis Mesin

H0 : (alpha betha)11 = (alpha betha)12= … = (alpha betha)ab

H1 : setidaknya ada sepasang (i,j) (alpha betha)ij != 0

data_mesin_operator$operator = as.factor(data_mesin_operator$operator)
data_mesin_operator$jenis_mesin = as.factor(data_mesin_operator$jenis_mesin)
AnovaFakRAL<-aov(respon ~ operator*jenis_mesin, data = data_mesin_operator)
summary(AnovaFakRAL)
##                      Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## operator              2 160.33   80.17  21.143 0.000117 ***
## jenis_mesin           3  12.46    4.15   1.095 0.388753    
## operator:jenis_mesin  6  44.67    7.44   1.963 0.150681    
## Residuals            12  45.50    3.79                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1

Nilai Kuantil dari distribusi F

qf(0.05,2,12,lower.tail = FALSE)
## [1] 3.885294
qf(0.05,3,12,lower.tail = FALSE)
## [1] 3.490295

Plot Interaksi

cara 1

interaction.plot(data_mesin_operator$jenis_mesin, data_mesin_operator$operator, data_mesin_operator$respon)

cara 2

pastikan package ā€œphiaā€ sudah terinstall

install.packages("phia")
str(data_mesin_operator)
## tibble [24 Ɨ 3] (S3: tbl_df/tbl/data.frame)
##  $ operator   : Factor w/ 3 levels "1","2","3": 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 ...
##  $ jenis_mesin: Factor w/ 4 levels "1","2","3","4": 1 1 2 2 3 3 4 4 1 1 ...
##  $ respon     : num [1:24] 109 110 110 115 108 109 110 108 110 112 ...
library(phia)
## Loading required package: car
## Loading required package: carData
model = lm(respon ~ operator*jenis_mesin,data = data_mesin_operator)
interaksi_mesin = interactionMeans(model)
plot(interaksi_mesin)

Model Linier

model_mesin = lm(respon ~ operator*jenis_mesin, data = data_mesin_operator)
model_mesin
## 
## Call:
## lm(formula = respon ~ operator * jenis_mesin, data = data_mesin_operator)
## 
## Coefficients:
##            (Intercept)               operator2               operator3  
##              1.095e+02               1.500e+00               5.500e+00  
##           jenis_mesin2            jenis_mesin3            jenis_mesin4  
##              3.000e+00              -1.000e+00              -5.000e-01  
## operator2:jenis_mesin2  operator3:jenis_mesin2  operator2:jenis_mesin3  
##             -3.500e+00              -4.500e+00               8.690e-14  
## operator3:jenis_mesin3  operator2:jenis_mesin4  operator3:jenis_mesin4  
##              2.500e+00               2.500e+00               4.000e+00
plot(model_mesin)

Uji Lanjut

Uji Tukey

knitr::kable(TukeyHSD(AnovaFakRAL, conf.level=.95)$`operator:jenis_mesin`)
diff lwr upr p adj
2:1-1:1 1.5 -6.230766 9.230766 0.9993833
3:1-1:1 5.5 -2.230766 13.230766 0.2769269
1:2-1:1 3.0 -4.730766 10.730766 0.9013973
2:2-1:1 1.0 -6.730766 8.730766 0.9999870
3:2-1:1 4.0 -3.730766 11.730766 0.6575431
1:3-1:1 -1.0 -8.730766 6.730766 0.9999870
2:3-1:1 0.5 -7.230766 8.230766 1.0000000
3:3-1:1 7.0 -0.730766 14.730766 0.0898750
1:4-1:1 -0.5 -8.230766 7.230766 1.0000000
2:4-1:1 3.5 -4.230766 11.230766 0.7937754
3:4-1:1 9.0 1.269234 16.730766 0.0178460
3:1-2:1 4.0 -3.730766 11.730766 0.6575431
1:2-2:1 1.5 -6.230766 9.230766 0.9993833
2:2-2:1 -0.5 -8.230766 7.230766 1.0000000
3:2-2:1 2.5 -5.230766 10.230766 0.9664165
1:3-2:1 -2.5 -10.230766 5.230766 0.9664165
2:3-2:1 -1.0 -8.730766 6.730766 0.9999870
3:3-2:1 5.5 -2.230766 13.230766 0.2769269
1:4-2:1 -2.0 -9.730766 5.730766 0.9931505
2:4-2:1 2.0 -5.730766 9.730766 0.9931505
3:4-2:1 7.5 -0.230766 15.230766 0.0602463
1:2-3:1 -2.5 -10.230766 5.230766 0.9664165
2:2-3:1 -4.5 -12.230766 3.230766 0.5149555
3:2-3:1 -1.5 -9.230766 6.230766 0.9993833
1:3-3:1 -6.5 -14.230766 1.230766 0.1328994
2:3-3:1 -5.0 -12.730766 2.730766 0.3847296
3:3-3:1 1.5 -6.230766 9.230766 0.9993833
1:4-3:1 -6.0 -13.730766 1.730766 0.1938021
2:4-3:1 -2.0 -9.730766 5.730766 0.9931505
3:4-3:1 3.5 -4.230766 11.230766 0.7937754
2:2-1:2 -2.0 -9.730766 5.730766 0.9931505
3:2-1:2 1.0 -6.730766 8.730766 0.9999870
1:3-1:2 -4.0 -11.730766 3.730766 0.6575431
2:3-1:2 -2.5 -10.230766 5.230766 0.9664165
3:3-1:2 4.0 -3.730766 11.730766 0.6575431
1:4-1:2 -3.5 -11.230766 4.230766 0.7937754
2:4-1:2 0.5 -7.230766 8.230766 1.0000000
3:4-1:2 6.0 -1.730766 13.730766 0.1938021
3:2-2:2 3.0 -4.730766 10.730766 0.9013973
1:3-2:2 -2.0 -9.730766 5.730766 0.9931505
2:3-2:2 -0.5 -8.230766 7.230766 1.0000000
3:3-2:2 6.0 -1.730766 13.730766 0.1938021
1:4-2:2 -1.5 -9.230766 6.230766 0.9993833
2:4-2:2 2.5 -5.230766 10.230766 0.9664165
3:4-2:2 8.0 0.269234 15.730766 0.0401932
1:3-3:2 -5.0 -12.730766 2.730766 0.3847296
2:3-3:2 -3.5 -11.230766 4.230766 0.7937754
3:3-3:2 3.0 -4.730766 10.730766 0.9013973
1:4-3:2 -4.5 -12.230766 3.230766 0.5149555
2:4-3:2 -0.5 -8.230766 7.230766 1.0000000
3:4-3:2 5.0 -2.730766 12.730766 0.3847296
2:3-1:3 1.5 -6.230766 9.230766 0.9993833
3:3-1:3 8.0 0.269234 15.730766 0.0401932
1:4-1:3 0.5 -7.230766 8.230766 1.0000000
2:4-1:3 4.5 -3.230766 12.230766 0.5149555
3:4-1:3 10.0 2.269234 17.730766 0.0080049
3:3-2:3 6.5 -1.230766 14.230766 0.1328994
1:4-2:3 -1.0 -8.730766 6.730766 0.9999870
2:4-2:3 3.0 -4.730766 10.730766 0.9013973
3:4-2:3 8.5 0.769234 16.230766 0.0267714
1:4-3:3 -7.5 -15.230766 0.230766 0.0602463
2:4-3:3 -3.5 -11.230766 4.230766 0.7937754
3:4-3:3 2.0 -5.730766 9.730766 0.9931505
2:4-1:4 4.0 -3.730766 11.730766 0.6575431
3:4-1:4 9.5 1.769234 17.230766 0.0119280
3:4-2:4 5.5 -2.230766 13.230766 0.2769269
# Model ANOVA
AnovaFakRAL_mesin = aov(respon ~ operator*jenis_mesin, data = data_mesin_operator)

# Hitung emmeans (Estimated Marginal Means)
tukey_mesin_operator <- emmeans(AnovaFakRAL_mesin, ~ operator:jenis_mesin)

# Compact Letter Display (CLD) dari hasil Tukey
cld_results <- cld(tukey_mesin_operator, alpha = 0.05, Letters = letters, adjust = "tukey")
## Note: adjust = "tukey" was changed to "sidak"
## because "tukey" is only appropriate for one set of pairwise comparisons
# Menampilkan hasil dalam tabel rapi
kable(cld_results, digits = 3, caption = "Hasil Compact Letter Display (CLD) untuk Operator dan Jenis Mesin")
Hasil Compact Letter Display (CLD) untuk Operator dan Jenis Mesin
operator jenis_mesin emmean SE df lower.CL upper.CL .group
7 1 3 108.5 1.377 12 103.661 113.339 a
10 1 4 109.0 1.377 12 104.161 113.839 ab
1 1 1 109.5 1.377 12 104.661 114.339 ab
8 2 3 110.0 1.377 12 105.161 114.839 ab
5 2 2 110.5 1.377 12 105.661 115.339 ab
2 2 1 111.0 1.377 12 106.161 115.839 abc
4 1 2 112.5 1.377 12 107.661 117.339 abc
11 2 4 113.0 1.377 12 108.161 117.839 abc
6 3 2 113.5 1.377 12 108.661 118.339 abc
3 3 1 115.0 1.377 12 110.161 119.839 abc
9 3 3 116.5 1.377 12 111.661 121.339 bc
12 3 4 118.5 1.377 12 113.661 123.339 c

operator-jenis_mesin yang memiliki huruf yang sama berarti dia tidak berbeda secara signifikan.

kelompok BERBEDA SIGNIFIKAN

  • (1-3) (a) berbeda signifikan dengan (3-4) (c)

  • (1-3) (a) berbeda signifikan dengan (3-3) (bc)

  • (1-3) (a) berbeda signifikan dengan (3-1) (abc)

  • (3-4) (c) berbeda signifikan dengan (1-1), (2-1), (1-2), (2-4), (3-2), (3-1), (3-3) (abc)

kelompok TIDAK BERBEDA SIGNIFIKAN

  • (1-3) (a) tidak berbeda signifikan dengan (1-4) (ab)

  • (1-3) (a) tidak berbeda signifikan dengan (1-1) (ab)

  • (1-4) (ab) tidak berbeda signifikan dengan (2-3), (2-2), (2-1), (1-2) (abc)

  • (3-3) (bc) tidak berbeda signifikan dengan (3-1) (abc)

  • (3-1) (abc) tidak berbeda signifikan dengan banyak kelompok lain yang juga ā€œabcā€

model_mesin = lm(respon ~ operator, data = data_mesin_operator)
emm = emmeans(model_mesin, ~ operator)
cld_result = cld(emm, alpha = 0.05, Letters = letters, adjust = "tukey")
## Note: adjust = "tukey" was changed to "sidak"
## because "tukey" is only appropriate for one set of pairwise comparisons
kable(cld_result)
operator emmean SE df lower.CL upper.CL .group
1 109.875 0.7815773 21 107.8479 111.9021 a
2 111.125 0.7815773 21 109.0979 113.1521 a
3 115.875 0.7815773 21 113.8479 117.9021 b

hasil Uji Tukey menunjukkan bahwa ada perbedaan yang signifikan antara Operator 1 dengan Operator 3 dan Operator 2 dan Operator 3

Polinomial Orthogonal

levels(data_mesin_operator$jenis_mesin)
## [1] "1" "2" "3" "4"
contrasts(data_mesin_operator$jenis_mesin) = contr.poly(4)
AnovaFakRAL2<-aov(respon ~ operator + jenis_mesin + operator:jenis_mesin, data = data_mesin_operator)
summary.aov(AnovaFakRAL2,split=list(jenis_mesin = list("Linear"=1,"Kuadratik"=2,"Kubik"=3,"Kuartik"=4)))
##                                   Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## operator                           2 160.33   80.17  21.143 0.000117 ***
## jenis_mesin                        3  12.46    4.15   1.095 0.388753    
##   jenis_mesin: Linear              1   6.07    6.07   1.602 0.229615    
##   jenis_mesin: Kuadratik           1   3.38    3.38   0.890 0.364056    
##   jenis_mesin: Kubik               1   3.01    3.01   0.793 0.390582    
##   jenis_mesin: Kuartik             1                                    
## operator:jenis_mesin               6  44.67    7.44   1.963 0.150681    
##   operator:jenis_mesin: Linear     2  18.20    9.10   2.400 0.132810    
##   operator:jenis_mesin: Kuadratik  2  12.00    6.00   1.582 0.245506    
##   operator:jenis_mesin: Kubik      2  14.47    7.23   1.908 0.190813    
##   operator:jenis_mesin: Kuartik    0   0.00                             
## Residuals                         12  45.50    3.79                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1

SOAL 2

  1. Tentukan model linier serta keterangan dari setiap notasinya
  2. Tuliskan hipotesis yang dapat diuji pada percobaan ini
  3. Lakukan perhitungan untuk menyusun tabel ANOVA yang diperlukan dalam pengujian hipotesis pada nomor 2, gunakan taraf nyata 5%

Import Data

library(readxl)
data_nitrogen = read_xlsx("C:/Users/MUTHI'AH IFFA/Downloads/Semester 4/MPP/Minggu 5/Soal Tugas Mandiri 2 Metode Perancangan Percobaan.xlsx", sheet = "Sheet3")
data_nitrogen
## # A tibble: 45 Ɨ 3
##    varietas nitrogen respon
##    <chr>    <chr>     <dbl>
##  1 V1       N1            9
##  2 V1       N1            9
##  3 V1       N1           10
##  4 V1       N2           12
##  5 V1       N2           13
##  6 V1       N2           12
##  7 V1       N3           13
##  8 V1       N3           15
##  9 V1       N3           14
## 10 V1       N4           18
## # ℹ 35 more rows

ANOVA

Hipotesis

pengaruh utama faktor Varietas

H0 : alpha_1 = alpha_2 = … = alpha_a (faktor Varietas tidak berpengaruh terhadap respon

H1 : setidaknya ada satu alpha_i != 0

pengaruh utama faktor Nitrogen

H0 : beta_1 = beta_2 = … = beta_b (faktor Nitrogen tidak berpengaruh terhadap respon)

H1 : setidaknya ada satu beta_i != 0

pengaruh interaksi faktor Varietas dengan faktor Nitrogen

H0 : (alpha betha)11 = (alpha betha)12= … = alpha betha)ab

H1 : setidaknya ada sepasang (i,j) (alpha betha)ij != 0

data_nitrogen$varietas = as.factor(data_nitrogen$varietas)
data_nitrogen$nitrogen = as.factor(data_nitrogen$nitrogen)
AnovaFakRAL_nitro =  aov(respon ~ varietas*nitrogen, data = data_nitrogen)
summary(AnovaFakRAL_nitro)
##                   Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## varietas           2  36.13   18.07   3.781   0.0343 *  
## nitrogen           4 252.31   63.08  13.202 2.57e-06 ***
## varietas:nitrogen  8  67.42    8.43   1.764   0.1242    
## Residuals         30 143.33    4.78                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1

Nilai Kuantil dari distribusi F

qf(0.05,2,30,lower.tail = FALSE)
## [1] 3.31583
qf(0.05,4,30,lower.tail = FALSE)
## [1] 2.689628

Plot Interaksi

cara 1

interaction.plot(data_nitrogen$nitrogen, data_nitrogen$varietas, data_nitrogen$respon)

cara 2

library(phia)
interaksi2 = interactionMeans(model)
plot(interaksi2)

Model Linier

model_nitro = lm(respon ~ varietas*nitrogen, data = data_nitrogen)
model_nitro
## 
## Call:
## lm(formula = respon ~ varietas * nitrogen, data = data_nitrogen)
## 
## Coefficients:
##           (Intercept)             varietasV2             varietasV3  
##             9.333e+00             -1.000e+00             -6.667e-01  
##            nitrogenN2             nitrogenN3             nitrogenN4  
##             3.000e+00              4.667e+00              1.000e+01  
##            nitrogenN5  varietasV2:nitrogenN2  varietasV3:nitrogenN2  
##             3.000e+00             -1.667e+00             -2.667e+00  
## varietasV2:nitrogenN3  varietasV3:nitrogenN3  varietasV2:nitrogenN4  
##             5.666e-16              3.333e-01             -5.667e+00  
## varietasV3:nitrogenN4  varietasV2:nitrogenN5  varietasV3:nitrogenN5  
##            -4.333e+00              3.000e+00              3.333e-01
plot(model_nitro)

Uji Lanjut : Uji Tukey

knitr::kable(TukeyHSD(AnovaFakRAL_nitro, conf.level=.95)$`varietas:nitrogen`)
diff lwr upr p adj
V2:N1-V1:N1 -1.0000000 -7.5766677 5.5766677 0.9999993
V3:N1-V1:N1 -0.6666667 -7.2433344 5.9100011 1.0000000
V1:N2-V1:N1 3.0000000 -3.5766677 9.5766677 0.9230960
V2:N2-V1:N1 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V3:N2-V1:N1 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V1:N3-V1:N1 4.6666667 -1.9100011 11.2433344 0.3993134
V2:N3-V1:N1 3.6666667 -2.9100011 10.2433344 0.7521296
V3:N3-V1:N1 4.3333333 -2.2433344 10.9100011 0.5146870
V1:N4-V1:N1 10.0000000 3.4233323 16.5766677 0.0003494
V2:N4-V1:N1 3.3333333 -3.2433344 9.9100011 0.8506683
V3:N4-V1:N1 5.0000000 -1.5766677 11.5766677 0.2980905
V1:N5-V1:N1 3.0000000 -3.5766677 9.5766677 0.9230960
V2:N5-V1:N1 5.0000000 -1.5766677 11.5766677 0.2980905
V3:N5-V1:N1 2.6666667 -3.9100011 9.2433344 0.9676107
V3:N1-V2:N1 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V1:N2-V2:N1 4.0000000 -2.5766677 10.5766677 0.6361103
V2:N2-V2:N1 1.3333333 -5.2433344 7.9100011 0.9999735
V3:N2-V2:N1 0.6666667 -5.9100011 7.2433344 1.0000000
V1:N3-V2:N1 5.6666667 -0.9100011 12.2433344 0.1503609
V2:N3-V2:N1 4.6666667 -1.9100011 11.2433344 0.3993134
V3:N3-V2:N1 5.3333333 -1.2433344 11.9100011 0.2149657
V1:N4-V2:N1 11.0000000 4.4233323 17.5766677 0.0000761
V2:N4-V2:N1 4.3333333 -2.2433344 10.9100011 0.5146870
V3:N4-V2:N1 6.0000000 -0.5766677 12.5766677 0.1024079
V1:N5-V2:N1 4.0000000 -2.5766677 10.5766677 0.6361103
V2:N5-V2:N1 6.0000000 -0.5766677 12.5766677 0.1024079
V3:N5-V2:N1 3.6666667 -2.9100011 10.2433344 0.7521296
V1:N2-V3:N1 3.6666667 -2.9100011 10.2433344 0.7521296
V2:N2-V3:N1 1.0000000 -5.5766677 7.5766677 0.9999993
V3:N2-V3:N1 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V1:N3-V3:N1 5.3333333 -1.2433344 11.9100011 0.2149657
V2:N3-V3:N1 4.3333333 -2.2433344 10.9100011 0.5146870
V3:N3-V3:N1 5.0000000 -1.5766677 11.5766677 0.2980905
V1:N4-V3:N1 10.6666667 4.0899989 17.2433344 0.0001265
V2:N4-V3:N1 4.0000000 -2.5766677 10.5766677 0.6361103
V3:N4-V3:N1 5.6666667 -0.9100011 12.2433344 0.1503609
V1:N5-V3:N1 3.6666667 -2.9100011 10.2433344 0.7521296
V2:N5-V3:N1 5.6666667 -0.9100011 12.2433344 0.1503609
V3:N5-V3:N1 3.3333333 -3.2433344 9.9100011 0.8506683
V2:N2-V1:N2 -2.6666667 -9.2433344 3.9100011 0.9676107
V3:N2-V1:N2 -3.3333333 -9.9100011 3.2433344 0.8506683
V1:N3-V1:N2 1.6666667 -4.9100011 8.2433344 0.9996482
V2:N3-V1:N2 0.6666667 -5.9100011 7.2433344 1.0000000
V3:N3-V1:N2 1.3333333 -5.2433344 7.9100011 0.9999735
V1:N4-V1:N2 7.0000000 0.4233323 13.5766677 0.0285405
V2:N4-V1:N2 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V3:N4-V1:N2 2.0000000 -4.5766677 8.5766677 0.9975755
V1:N5-V1:N2 0.0000000 -6.5766677 6.5766677 1.0000000
V2:N5-V1:N2 2.0000000 -4.5766677 8.5766677 0.9975755
V3:N5-V1:N2 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V3:N2-V2:N2 -0.6666667 -7.2433344 5.9100011 1.0000000
V1:N3-V2:N2 4.3333333 -2.2433344 10.9100011 0.5146870
V2:N3-V2:N2 3.3333333 -3.2433344 9.9100011 0.8506683
V3:N3-V2:N2 4.0000000 -2.5766677 10.5766677 0.6361103
V1:N4-V2:N2 9.6666667 3.0899989 16.2433344 0.0005801
V2:N4-V2:N2 3.0000000 -3.5766677 9.5766677 0.9230960
V3:N4-V2:N2 4.6666667 -1.9100011 11.2433344 0.3993134
V1:N5-V2:N2 2.6666667 -3.9100011 9.2433344 0.9676107
V2:N5-V2:N2 4.6666667 -1.9100011 11.2433344 0.3993134
V3:N5-V2:N2 2.3333333 -4.2433344 8.9100011 0.9894840
V1:N3-V3:N2 5.0000000 -1.5766677 11.5766677 0.2980905
V2:N3-V3:N2 4.0000000 -2.5766677 10.5766677 0.6361103
V3:N3-V3:N2 4.6666667 -1.9100011 11.2433344 0.3993134
V1:N4-V3:N2 10.3333333 3.7566656 16.9100011 0.0002102
V2:N4-V3:N2 3.6666667 -2.9100011 10.2433344 0.7521296
V3:N4-V3:N2 5.3333333 -1.2433344 11.9100011 0.2149657
V1:N5-V3:N2 3.3333333 -3.2433344 9.9100011 0.8506683
V2:N5-V3:N2 5.3333333 -1.2433344 11.9100011 0.2149657
V3:N5-V3:N2 3.0000000 -3.5766677 9.5766677 0.9230960
V2:N3-V1:N3 -1.0000000 -7.5766677 5.5766677 0.9999993
V3:N3-V1:N3 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V1:N4-V1:N3 5.3333333 -1.2433344 11.9100011 0.2149657
V2:N4-V1:N3 -1.3333333 -7.9100011 5.2433344 0.9999735
V3:N4-V1:N3 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V1:N5-V1:N3 -1.6666667 -8.2433344 4.9100011 0.9996482
V2:N5-V1:N3 0.3333333 -6.2433344 6.9100011 1.0000000
V3:N5-V1:N3 -2.0000000 -8.5766677 4.5766677 0.9975755
V3:N3-V2:N3 0.6666667 -5.9100011 7.2433344 1.0000000
V1:N4-V2:N3 6.3333333 -0.2433344 12.9100011 0.0681600
V2:N4-V2:N3 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V3:N4-V2:N3 1.3333333 -5.2433344 7.9100011 0.9999735
V1:N5-V2:N3 -0.6666667 -7.2433344 5.9100011 1.0000000
V2:N5-V2:N3 1.3333333 -5.2433344 7.9100011 0.9999735
V3:N5-V2:N3 -1.0000000 -7.5766677 5.5766677 0.9999993
V1:N4-V3:N3 5.6666667 -0.9100011 12.2433344 0.1503609
V2:N4-V3:N3 -1.0000000 -7.5766677 5.5766677 0.9999993
V3:N4-V3:N3 0.6666667 -5.9100011 7.2433344 1.0000000
V1:N5-V3:N3 -1.3333333 -7.9100011 5.2433344 0.9999735
V2:N5-V3:N3 0.6666667 -5.9100011 7.2433344 1.0000000
V3:N5-V3:N3 -1.6666667 -8.2433344 4.9100011 0.9996482
V2:N4-V1:N4 -6.6666667 -13.2433344 -0.0899989 0.0444782
V3:N4-V1:N4 -5.0000000 -11.5766677 1.5766677 0.2980905
V1:N5-V1:N4 -7.0000000 -13.5766677 -0.4233323 0.0285405
V2:N5-V1:N4 -5.0000000 -11.5766677 1.5766677 0.2980905
V3:N5-V1:N4 -7.3333333 -13.9100011 -0.7566656 0.0180556
V3:N4-V2:N4 1.6666667 -4.9100011 8.2433344 0.9996482
V1:N5-V2:N4 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V2:N5-V2:N4 1.6666667 -4.9100011 8.2433344 0.9996482
V3:N5-V2:N4 -0.6666667 -7.2433344 5.9100011 1.0000000
V1:N5-V3:N4 -2.0000000 -8.5766677 4.5766677 0.9975755
V2:N5-V3:N4 0.0000000 -6.5766677 6.5766677 1.0000000
V3:N5-V3:N4 -2.3333333 -8.9100011 4.2433344 0.9894840
V2:N5-V1:N5 2.0000000 -4.5766677 8.5766677 0.9975755
V3:N5-V1:N5 -0.3333333 -6.9100011 6.2433344 1.0000000
V3:N5-V2:N5 -2.3333333 -8.9100011 4.2433344 0.9894840
# Model ANOVA
AnovaFakRAL_nitro = aov(respon ~ varietas * nitrogen, data = data_nitrogen)

# Hitung emmeans (Estimated Marginal Means)
tukey_var_nitro <- emmeans(AnovaFakRAL_nitro, ~ varietas:nitrogen)

# Compact Letter Display (CLD) dari hasil Tukey
cld_results <- cld(tukey_var_nitro, alpha = 0.05, Letters = letters, adjust = "tukey")
## Note: adjust = "tukey" was changed to "sidak"
## because "tukey" is only appropriate for one set of pairwise comparisons
# Menampilkan hasil dalam tabel rapi
kable(cld_results, digits = 3, caption = "Hasil Compact Letter Display (CLD) untuk Varietas dan Nitrogen")
Hasil Compact Letter Display (CLD) untuk Varietas dan Nitrogen
varietas nitrogen emmean SE df lower.CL upper.CL .group
2 V2 N1 8.333 1.262 30 4.321 12.346 a
3 V3 N1 8.667 1.262 30 4.654 12.679 a
6 V3 N2 9.000 1.262 30 4.987 13.013 a
1 V1 N1 9.333 1.262 30 5.321 13.346 a
5 V2 N2 9.667 1.262 30 5.654 13.679 a
15 V3 N5 12.000 1.262 30 7.987 16.013 a
4 V1 N2 12.333 1.262 30 8.321 16.346 a
13 V1 N5 12.333 1.262 30 8.321 16.346 a
11 V2 N4 12.667 1.262 30 8.654 16.679 a
8 V2 N3 13.000 1.262 30 8.987 17.013 ab
9 V3 N3 13.667 1.262 30 9.654 17.679 ab
7 V1 N3 14.000 1.262 30 9.987 18.013 ab
14 V2 N5 14.333 1.262 30 10.321 18.346 ab
12 V3 N4 14.333 1.262 30 10.321 18.346 ab
10 V1 N4 19.333 1.262 30 15.321 23.346 b

kelompok BERBEDA SIGNIFIKAN

kelompok TIDAK BERBEDA SIGNIFIKAN

library("emmeans")
library("multcomp")
library("multcompView")
library("knitr")
model_nitro = lm(respon ~ varietas, data = data_nitrogen)
emm = emmeans(model_nitro, ~ varietas)
cld_result = cld(emm, alpha = 0.05, Letters = letters, adjust = "tukey")
## Note: adjust = "tukey" was changed to "sidak"
## because "tukey" is only appropriate for one set of pairwise comparisons
kable(cld_result)
varietas emmean SE df lower.CL upper.CL .group
3 V3 11.53333 0.8573368 42 9.401386 13.66528 a
2 V2 11.60000 0.8573368 42 9.468053 13.73195 a
1 V1 13.46667 0.8573368 42 11.334719 15.59861 a

pada kasus varietas dengan nitrogen hasil Uji Tukey menunjukkan bahwa tidak ada kelompok yang berbeda secara signifikan karena V1, V2, dan V3 memiliki huruf yang sama

Polinomial Orthogonal

levels(data_nitrogen$nitrogen)
## [1] "N1" "N2" "N3" "N4" "N5"
contrasts(data_nitrogen$nitrogen) = contr.poly(5)
AnovaFakRAL2<-aov(respon ~ varietas + nitrogen + varietas:nitrogen, data = data_nitrogen)
summary.aov(AnovaFakRAL2,split=list(nitrogen = list("Linear"=1,"Kuadratik"=2,"Kubik"=3,"Kuartik"=4)))
##                                Df Sum Sq Mean Sq F value   Pr(>F)    
## varietas                        2  36.13   18.07   3.781  0.03431 *  
## nitrogen                        4 252.31   63.08  13.202 2.57e-06 ***
##   nitrogen: Linear              1 160.00  160.00  33.488 2.53e-06 ***
##   nitrogen: Kuadratik           1  58.70   58.70  12.286  0.00146 ** 
##   nitrogen: Kubik               1  33.61   33.61   7.035  0.01265 *  
##   nitrogen: Kuartik             1   0.00    0.00   0.000  0.98558    
## varietas:nitrogen               8  67.42    8.43   1.764  0.12425    
##   varietas:nitrogen: Linear     2   1.40    0.70   0.147  0.86433    
##   varietas:nitrogen: Kuadratik  2  19.06    9.53   1.995  0.15365    
##   varietas:nitrogen: Kubik      2  18.82    9.41   1.970  0.15712    
##   varietas:nitrogen: Kuartik    2  28.14   14.07   2.945  0.06798 .  
## Residuals                      30 143.33    4.78                     
## ---
## Signif. codes:  0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1